اذان در لغت به معنای اعلام است و در شریعت اسلام منظور از اذان کلمات مخصوصی است که قبل از نماز واجب یومیه گفته می شود و ا ز آن جهت اذان نامیده شده است که مؤذن با گفتن آن کلمات با صدای بلند دخول وقت نماز را اعلام می کند.

اقامه در لغت به معنای بر پا داشتن است و در شرع مقدس اسلام کلماتی است که قبل از هر نماز واجب یومیه گفته می شود. شاید از آن جهت که نمازگزار با گفتن اقامه خود را برای نیت نماز آماده می کند و با کسی حرف نمی زند تا اینکه با شروع نماز و گفتن تکبیره الاحرام نماز را بر پا نماید، اقامه نامیده شده است.

جملات اذان و اقامه عبارتند از:

شهادت بر ولایت حضرت علی علیه السلام جزء اذان و اقامه نیست ولی گفتن آن اگر به عنوان جزء اذان و اقامه نباشد آن اذان جایز است ولی از جمله شعارهای ایمان و شهادت بر ولایت حضرت علی علیه السلام و همچنین علامت تشیع محسوب می شود. امام صادق(ص) فرموده است: هرگاه گفتید لااله‌الاالله محمد رسول الله، به دنبال آ ن بگویید علی امیرالمؤمنین.

نظر علماي شيعه در مورد استحباب شهادت ثالثه «أشهد أن عليا ولي الله»:

در اين زمينه دو نظر موجود است :
1- عده اي آن را جزء مستحب مي دانند ؛ يعني مانند قنوت که جزئي از نماز بوده و مستحب است .
2- عده اي نيز آن را مستحب مي دانند ؛ اما بدون قصد جزئيت ؛ يعني مستحبي است که جزو اجزاي اذان نيست ؛ مانند صلوات در هنگام بردن يا شنيدن نام گرامي رسول اسلام صلي الله عليه وآله وسلم که استحباب صلوات فرستادن ، بعد از شنيدن نام ايشان مخصوص به غير اذان نيست ؛ يعني حتي در اذان هم اگر کسي نام ايشان را بر زبان آورد مستحب است بعد از آن صلوات بفرستد ؛ وکسي در اين زمينه اشکال نگرفته است .

در مورد شهادت ثالثه نيز همين مطلب جاري است ؛ زيرا در روايات شيعه چنين آمده است که هر زمان شخصي شهادت به وحدانيت خدا و نبوت پيغمبر گرامي اسلام داد ، بلافاصله بعد از آن شهادت به ولايت امير مومنان نيز بدهد .

از امام جعفر صادق عليه السلام چنين روايت شده است که :
به حضرت عرض نمودم : ايشان ( سنيان ) روايتي نقل مي کنند که وقتي رسول خدا به آسمان برده شد ، بر روي عرش نوشته اي ديد که : لا اله الا الله محمد رسول الله ، ابو بکر صديق!!!

پس حضرت فرمودند : سبحان الله ؛ همه چيز را تغيير دادند ؛ حتي اين را ؟ گفتم : آري ؛ پس فرمودند : خداوند وقتي عرش را آفريد بر روي آن نوشت : لا اله الا الله محمد رسول الله علي امير المومنين ؛ و وقتي آب را آفريد در محل حرکت آن نوشت : لا اله الا الله محمد رسو الله علي امير المومنين ؛ و وقتي خداوند کرسي را آفريد بر پايه هاي آن نوشت : لا اله الا الله محمد رسول الله علي امير المومنين ؛ و وقتي خداوند لوح را آفريد نيز چنين کرد ؛ و وقتي جبريل را آفريد ؛ و وقتي زمين ها را آفريد ؛ و … پس در انتها فرمودند : ووقيت خداوند ماه را آفريد بر روي آن نوشت : لا اله الا الله محمد رسول الله علي امير المومنين ؛ و اين همان سياهي است که در ماه مي بينيد ؛ پس هر زمان که يکي از شما گفت : لا اله الا الله محمد رسول الله ، پس بايد بگويد :علي ولي الله (1)

و همانطور که در بحث بالا گذشت ، اين روايت مربوط به زمان يا مکان خاصي نيست و شامل اذان نيز مي گردد .

پی نوشت :

1)  الاحتجاج : 158