حدیثی زیبا از امام حسین(ع) اشاره میکنیم که فرمودند:
"بخشندهترین مردم کسی است که به آن که چشم امید به او نبسته بخشش کند۱".
اما حال ببینم در کلام رسول خدا و ائمه(ع) چه کارهایی صدقه محسوب میشوند؟
پیامبر خدا(ص) در این باره میفرمایند: " بر هر مسلمانی است که هر روز صدقه بدهد. عرض شد: چه کسی توان این کار را دارد؟ حضرت فرمود: برداشتن چیزهای آسیب رسان از سر راه، صدقه است؛ نشان دادن راه به دیگری، صدقه است، عیادت از بیمار، صدقه است، امر به معروف، صدقه است، نهی از منکر، صدقه است و جواب سلام را دادن، صدقه است ۲".
آن حضرت در جایی دیگر خودداری از بدی، را صدقه میدانند و میفرمایند: "هر کار نیکی، صدقه است۳".
پیامبر خدا(ص) همچنین فرمودند: "زبانت را نگهدار؛ زیرا این کار صدقهای است که برای خودت میدهی۴".
امام صادق(ع) نیز در تشریح ویژگی صدقهای که مورد رضایت خداوند است میفرمایند: "صدقهای که خدا آن را دوست دارد عبارت است از: اصلاح میان مردم، هرگاه رابطه شان تیره شد و نزدیک کردن آنها به یکدیگر، هرگاه از هم دور شدند۵".
ایشان همچنین میفرمایند: "فهماندن سخن به ناشنوا، بی آن که از این کار به ستوه آیی، صدقهای گواراست۶".
-ایا صدقه فقط شامل پول میشود؟ایا خواندن ایت الکرسی به نیت سلامتی همه زائران ومسافران اسلام وهدیه کردن ثواب ان به روح اموات نیز مصداق صدقه میشود؟
2-ایا از نظر ارزش و ثواب بین صدقه مادی و معنوی تفاوتی هست؟
پرسش 1: انواع صدقات
1-آيا صدقه فقط شامل پول مي شود؟
پاسخ: پرسشگر گرامي با سلام و تشکر از ارتباط شما با اين مرکز. كلمه «صدقات» جمع صدقه است و چون قيدى در آن نيامده، به معناى مطلق انفاق هايى است كه در راه خدا بشود (چه واجب و چه مستحبّ). صدقه موارد و مصداق هاي گوناگوني دارد و بخشش پول، يکي از موارد صدقه مي باشد.
پرسش 2: آيا خواندن آيت الکرسي به نيت سلامتي مسافران و زائران اسلام و هديه کردن ثواب ان به روح اموات نيز مصداق صدقه مي باشد؟
پاسخ: صدقه، عبارت است از كمك بلاعوض در راه خدا (1) و خواندن آيت الکرسي به نيت سلامتي مسافران و زائران اسلام و هديه کردن ثواب آن به روح اموات نيز مصداق صدقه مي باشد؛ چون خواندن آيت الکرسي از بهترين خير و نيکي ها است که در قرآن به آن سفارش شده است. در قرآن مجيد آيات فراوانى در باره انفاق و صدقه و بخشش در راه خدا آمده است. همين امر سبب مىشد كه در باره جزئيات از پيامبر - صلّى اللّه عليه و آله - سؤال كنند. «از تو اي پيامبر سؤال مىكنند چه چيز را انفاق كنند؟»؛ «يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ». (2) سپس مىافزايد: «بگو هر خير و نيكى (و هر گونه سرمايه سودمند مادى و معنوى) كه انفاق مىكنيد براى پدر و مادر و نزديكان و يتيمان و مستمندان و واماندگان در راه، بايد باشد»؛ «قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوالِدَيْنِ وَ الْأَقْرَبِينَ وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ». (3) مسلماً ذكر اين پنج طايفه به عنوان بيان مصداق هاى روشن است؛ وگرنه منحصر به آن ها نمىباشد. و در پايان آيه مىفرمايد: «و هر كار خيرى انجام مىدهيد، خداوند از آن آگاه است»؛ «وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ». (4) لزومى ندارد تظاهر كنيد و مردم را از كار خويش آگاه سازيد. چه بهتر كه براى اخلاص بيش تر، انفاق هاى خود را پنهان سازيد؛ زيرا كسى كه پاداش مىدهد، از همه چيز با خبر است و كسى كه جزا به دست او است، حساب همه نزد او است. جمله «وَ ما تَفْعَلُوا» معناى وسيعى دارد كه تمام اعمال خير را شامل مىشود. و جمله «ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ» (آنچه از نيكي ها انفاق مىكنيد) مىگويد: انفاق از هر موضوع خوبى مىتواند باشد و تمام نيكي ها را شامل مىشود؛ از اموال باشد يا خدمات، از موضوعات مادى باشد يا معنوى. پي نوشت ها: 1. آيت الله مکارم شيرازي، اسلام در يك نگاه، ص 298. 2. بقره (2)، آيه 215. 3. همان. 4. همان.
پرسش 3: آيا از نظر ارزش و ثواب بين صدقه مادي و معنوي تفاوتي هست؟
پاسخ: همان گونه که در پاسخ قبلي بيان شد، از نظر ارزش و ثواب، بين صدقه مادي و معنوي تفاوتي نيست.
ابن سنان می گوید: "امام صادق(ع) فرمود: برای شیطان هیچ چیز از صدقه دادن مؤمن گران تر نیست. وصدقه قبل از آن كه به دست بنده برسد، در دست پروردگار متعال قرار می گیرد."
همچنین آن حضرت فرمود:
"خدای متعال چیزی را خلق نكرد مگر آن كه برای آن نگاهبانی است كه آن را نگه می دارد، مگر صدقه كه خدای متعال خودش آن را نگه می دارد و پدرم وقتی صدقه می داد، آن را در دست سائل قرار می داد، پس آن را از وی می گرفت و می بوسید و می بویید، سپس آن را به سائل بر می گرداند".
این مضمون در روایات دیگر هم وارد شده و شخص باید بداند كه صدقه در دست چه كسی قرار می گیرد؛ لذا مبادا آزار و منتی بر آن واقع گردد و اگر خاضعانه آن را به سائل مؤمن برگرداند، نسبت به پروردگار خضوع كرده است؛ و خدا می داند این كه امام باقر(ع) صدقه را از سائل بازپس می گرفت و می بوسید و می بویید، چه آرامش و سكونت خاطری پیدا می كرد. افسوس كه این نویسنده غرق در هوای نفس از محبت اولیاء دركی نكرده و از جذبات چیزی نفهمیده است. خداوندا! تو خود ما را به نور هدایت دستگیری فرما و از این خواب سنگین بیدار كن!
همچنین امام صادق(ع) به نقل از رسول خدا(ص) فرمود: "زمین قیامت، آتش است مگر سایه مؤمن و جوار او كه صدقه وی او را سایه انداخته و حفظ كرده است".
همچنین در روایت آمده است: "خدای متعال، صدقه را تربیت می كند، آن گونه كه شما بچه شتر را تربیت می كنید و اگر شما نصف خرما صدقه دهید، خداوند آن را تربیت می كند و روز قیامت آن را به بنده می دهند، حتی اگر مثل كوه احد یا بزرگ تر از آن باشد".
هر كس صبح صدقه بدهد، از بلاهای آسمانی در آن روز مصون می ماند و اگر در اول شب صدقه دهد، از بلاهای آسمانی در آن شب در امان می ماند، و اگر كسی اهل بیت مسلمانی را كفایت نماید، گرسنگی شان را رفع نماید، بدن آنها را بپوشاند و آبروی آنها را حفظ كند از هفتاد حج برتر است.
منابع
۱- کشف الغمّه: ۲ / ۲۴۲ منتخب میزان الحکمة: ۱۲۲
۲- بحار الأنوار: ۷۵ / ۵۰ / ۴ منتخب میزان الحکمة: ۳۱۸
۳- الخصال: ۱۳۴ / ۱۴۵ منتخب میزان الحکمة: ۳۱۸
۴- الکافی: ۲ / ۱۱۴ / ۷ منتخب میزان الحکمة: ۳۱۸
۵- الکافی: ۲ / ۲۰۹ / ۱ منتخب میزان الحکمة: ۳۱۸
۶- بحار الأنوار: ۷۴ / ۳۸۸ / ۱ منتخب میزان الحکمة:
نظر خود را اضافه کنید.