گفته اند که حیات ملت ها به دو قاعده بزرگ بستگی دارد و یا به عبارت دیگر برای ادامه حیات در مقیاس های مختلف فردی، قومی و قبیله ای و حتی ملی دو مفهوم خودنمایی می کند. یکی افتخار به گذشته و دوم امید به آینده.

افتخار به گذشته :
بدیهی است که تمام اقوام و ملل به عناوین و گونه های مختلف سعی دارند به گذشته خود افتخار نموده و ببالند و این بالندگی را در طول تاریخ به رخ این و آن کشیده و در مقابل سایر جوامع و ملل به آن افتخار کنند و حتی در بعضی جوامع دیده شده است که حتی شکست های خود را نادیده گرفته اند و با توسعه موفقیت ها (هرچند کم یا مقطعی) سعی در پوشاندن شکست ها داشته اند تا جایی که مقام معظم رهبری عزیز می فرمایند: گزارش های خوب جنگ های ملی و میهنی یکی از گویاترین بخش های تاریخ هر ملت محسوب می شود بسیاری از آثار بزرگ هنری دنیا برروی قهرمانی ملت ها متمرکز شده اند، حتی آنجایی که شکست خورده اند.
امید به آینده :
تحقیقا همه زمامداران و فلاسفه براین باورند که توسعه و پیشرفت و خیلی از مفاهیم روانگرای توسعه زا مدیون امید به آینده است و اگر هر جامعه و ملتی از امید به آینده برحذر داشته شود و اصولاً آن فرد یا قوم و جامعه امیدی به آینده نداشته باشد پوچی گرایی و نیهیلیسم توسعه نیافته و آن جامعه محکوم به شکست است. نیهیلیسم، مفهومی است که جدا از دلالت های فلسفی و پیچیدگی های نظری اش، در تجربه روزمره و شخصی افراد نیزمعنادار به بیان ساده. و همان طور که نیچه اظهار می کند. می توان نیهیلیسم را بی ارزش شدن ارزش ها تعریف کرد.
دین مبین اسلام در دو موضوع عمده در مقابل این پدیده (پوچی گرایی و نیهیلیسم) قد علم نموده و برخورد کرده است.
قیامت :
اعتقاد به قیامت ومعاد تقریباً دراکثر دین هایی که انسان ها از اول خلقت تا حالابا آن سروکار داشتند هرچند با اختلافاتی همواره در میان مردم رایج بوده و اکثریت معتقدند که یک روزی همه مردگان زنده خواهند شد و در آنجا دیگر پس از پشت سرگذاشتن یک زندگی توام با رنج و زحمت به رفاه و آسایش مطلق روی خواهند آورد.
در قرآن نیز که کتاب دین اسلام می باشد با دید ویژه ای بر این مطلب نگریسته شده و از میان همه نظریات راجع به معاد، معاد جسمانی و روحانی پذیرفته گشته، فرارسیدن قیامت و برانگیخته شدن تمام انسان ها، چنان مورد توجه و قطعی بیان گردیده که امکان هرگونه شک و تردیدی را از بین برده و آن را وعده ای تخلف ناپذیر خوانده. دراین کتاب، معاد در دو مرحله مورد بررسی و تبیین قرارگرفته که یکی امکان وقوع معاد است و دیگری دلیل های وقوع معاد، که به طور خلاصه به بیان هر کدام از موارد یاد شده می پردازیم.
انتظار :
موعود باوری و اعتقاد به مهدویت، اعتقادی بسیار غنی که درتاریخ اسلام جایگاهی خاص و بس رفیع دارد و اثر بخشی خود را درحوادث مختلفی نشان داده است. یکی از حوادثی که این اعتقاد درآن نقش اساسی داشته است همان قیام ملت ایران به رهبری امام خمینی رحمه الله علیه می باشد.
انقلاب ما در راه آن هدفی که امام زمان برای تامین آن هدف مبعوث می شود و ظاهر می شود یک مقدمه لازم و یک گام بزرگ بوده. ما اگر این گام را برنمی داشتیم. یقیناً ظهور ولی عصر (صلوات علیه وعجل الله تعالی فرجه الشریف) به عقب می افتاد.
مقام معظم رهبری دراین خصوص می فرمایند: شما مردم ایران و شما مادران شهید داده و پدران داغدار و افرادی که در طول این مبارزه زحمت کشیدند بدانید؛ شما ای امام بزرگوار امت بدانید:(که بهتر از همه ما می دانید)
شما موجب پیشرفت حرکت انسانیت به سوی سر منزل تاریخ و موجب تسریع در ظهور ولیعصر (صلوات علیه) شدید. شما یک قدم این بار را به منزل نزدیکتر کردید. با این انقلاب که مانع را که همان دستگاه و نظام پلید ظلم دراین گوشه دنیا بود و سرطان بسیار خطرناک و موذی و آزار دهنده ای بود این را کندید و قلع و قمع کردید.
جمهوری اسلامی نتیجه برداشت صحیح از اعتقاد به امام زمان و الگوی کوچکی برای آن حکومت عظیم جهانی است.
همه خصوصیاتی که در ظهور مهدی(ع) هست در یک مقیاس کوچک در انقلاب اسلامی ملت ایران هم هست. در آنجا هم مخاطب حضرت بقیه الله همه مردم عالمند؛ یعنی در آن لحظه ای که به خانه کعبه پشت می دهد و تکیه می کند و دعوت خود را با صدای بلند فریاد می کند. صدا می زند (یا اهل العالم؛ انقلاب اسلامی ما هم از آغاز اعلام کرد که مخصوص یک ملت و یک قوم و یک کشور نیست. همچنانی که آن بزرگوار با همه قدرت های بزرگ جهان ستیزه می کند و در می افتد. انقلاب ما هم با دست خالی و فقط با تکیه به نیروی ایمان با همه قدرت های عظیم جهانی مقابل شد. همان طوری که ظهور حضرت مهدی هم حساب های مادی و معمولی را به هم می ریزد. انقلاب ما هم همه حساب ها را به هم ریخت.
جنگ یکی از حوادث حساس است که بر ضد این انقلاب تحمیل شد، آحاد ملت ایران، برای دفاع از دین و تمامیت ارضی خود، وارد عمل شدند و مقطعی حساس و در عین حال بسیار درخشان در تاریخ این انقلاب عظیم به وجود آوردند که از این مقطع به دوران دفاع مقدس یاد می شود.
هشت سال دفاع مقدس، دارای ابعاد و زوایای گوناگونی می باشد که با بررسی هر یک از این ابعاد، درمی یابیم فرهنگ های ناب و ارزشمند دینی را در درون خود جای داده است.
یکی از زوایای بسیار ارزشمند دوران دفاع مقدس همان اعتقاد به مهدی موعود به عنوان منجی عالم بشریت است (انتظار) که در دوران دفاع مقدس، جلوه خاصی یافت و درخشان تر از گذشته خود را در عرصه نظام اجتماعی و سیاسی و دفاعی مطرح نمود. و همچنین دفاع مقدس در ترویج اعتقاد به مهدویت نیز ایفاء نقش نموده و توانست در توسعه آن نقشی اساسی داشته باشد. اعتقاد به مهدی موعود در به وجود آمدن فرهنگ دفاعی نقش اساسی داشت که موجب گردید همین فرهنگ دفاعی سرشار از قداست شده و در روح و روان یک یک افراد مدافع نظام اسلامی و اسلامیت ریشه بدواند. همان گونه که می دانیم اولین ابزار قدرت و توان انقلاب در مقابله با تجاوز ارتش بعث عراق پیدایش فرهنگ دفاعی است که به افراد توانایی می بخشید تا با دست خالی در مقابل دشمن تا دندان مسلح ایستادگی کنند. با توجه به معنای فرهنگ که عبارت است از مجموعه آداب و رسوم آیا می توان بیان کرد که اعتقاد به مهدویت را که اکنون تبدیل به فرهنگ شیعه و شیعیان شده است و به معنای مجموعه ای از دانش ها، آداب و علوم مربوط به حضرت بقیه الله (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می باشد از فرهنگ دفاع مجزا نمود؟
اعتقاد به مهدویت، به مجموعه ای از نگرش ها و ارزش ها و هنجارهای مربوط به ظهور موعود از سلاله پاک پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) اطلاق می شود. طبق آیه شریف۵۰۱ سوره انبیاء این اعتقاد قدمتی دیرینه دارد و همه ادیان الهی به ظهور یک منجی بشارت داده اند؛ ولی در دین اسلام به واسطه تعالیم قرآن کریم و بیانات پیامبر اکرم(ص) و امامان معصوم(علیهم السلام) و همچنین مجاهدت علمی و فرهنگی علمای شیعه، ابعاد این اعتقاد، بیشتر آشکار شد.
با نگاهی دقیق به جنگ تحمیلی می فهمیم که این جنگ را اعتقادی همراهی می کرد که در پیروزی آن بسیار موثر بود و آن اعتقاد به حکومت جهانی حضرت ولی عصر بود که با روح یکایک رزمندگان عجین شده بود و تبدیل به جهادی عظیم شده بود. این جهاد عظیم با اعتقاد به مهدویت و استکبارستیزی، متاثر از قیام امام حسین و مهدی موعود کاملاهمراه بود نمودهای اعتقاد به مهدویت در مبانی زیر خودنمایی می کند:
-اعتقاد به امام امت به عنوان نایب برحق آقا امام زمان که فرمانش نافذ و حکمش حکم حضرت ولی عصر بوده و حکم آن حضرت حکم خداست. رزمندگان ما در طول هشت سال دفاع مقدس، انتظار و اعتقاد به امام عصر(عج) را با پیروی از ولایت مطلقه فقیه، در عمل و بسیار ملموس به ما نشان دادند. آنها، چون واقعا اعتقاد داشتند که راهشان و هدفشان و مکتبشان اسلامی و مهدوی است مشتاقانه وارد جبهه های جنگ می شدند آنان عشق به امام راحل را در راستای عشق به اما عصر(عج) می دانستند. آنان معتقد بودند هر عشق به امام زمان(عج) به کار آنان نمی آید و اگر امام راحل حرفی می زد و دستوری صادر می کرد دوستدارانش به هر قیمتی که بود، خواسته آن بزرگوار را اطاعت می کردند. چون واقعا درک کرده بودند که خواسته امام راحل در راستای خواسته امام عصر(عج) می باشد.
-اعتقاد به اینکه سلسله مراتب فرماندهی سلسله مراتب فرماندهی ائمه معصومین است که تخطی از دستور فرمانده تخطی از فرمان خداوند سبحان قلمداد می شد و فرمانبری از فرمانده خود را فرمانبری از امام و در ترتیب توالی فرمانبری از امام زمان و در همان راستای فرمانبری از خداوند سبحان می دانستند.
-رزمنده ها خودشان را سرباز امام عصر(عج) می دانستند و معتقد بودند این مملکت، مملکت امام زمان(عج) و رهبر واقعی آنان آن حضرت است. آنان پذیرفته بودند آن کسی را که در جبهه ها فرماندهی می کند امام خمینی(رحمه الله علیه) چقدر زیبا درباره آن بزرگواران بیان فرموده است که همه شما چه ارتش چه ژاندارمری، چه سپاه پاسداران و داوطلبانی که برای دفاع از اسلام و دفاع از شرافت اسلامی خودشان به جبهه ها می روند، همه شما لشکرهای اسلامی هستید. همه شماها ارتش امام زمان هستید.
-نامگذاری لشگرها و یگان ها که مستقیما با نام های مبارک آن حضرت یکی بود به عنوان مثال لشکر حضرت ولیعصر لشکر ۳۲ المهدی- لشکر ۹۱ فجر- لشگر الهادی- سپاه صاحب الزمان- سپاه انصارالمهدی که مستقیما با نام مبارک مرتبط می باشند.
نامگذاری سایر یگان ها همانند لشگر امام حسین- لشگر ۱۳ عاشورا- لشگر ۵۲ کربلا- لشگر حضرت ابوالفضل- لشگر نجف و… که ارتباط مستقیمی با جد آن بزرگوار داشته که اساساً دشمن ستیزی و آزادگی و آزادی خواهی را متاثر از عاشورا در خود عجین نموده است.
- رمز یامهدی- یا مهدی ادرکنی- یا مهدی عجل علی ظهورک که در بیشتر ادبیات روزمره رزمندگان دفاع مقدس بسیار مشهود و زبانزد خاص و عام است.
-بیرق ها که نمادهای هر سازمان و لشگرهایی محسوب می شد تماما با تراکم پنج مفهوم بیانگر روح اعتقادی رزمندگان اسلام بوده و در این فراوانی (پنج مفهوم) اساس اعتقادی دفاع مقدس تبلور یافته است.
(لااله الاالله- محمد رسول الله- یاحسین- یامهدی ادرکنی- یاابوالفضل العباس)
-شعارهای نوشته شده بر روی سینه، پیشانی بند و شانه های رزمندگان یکی دیگر از نمادهای غیرقابل انکار تاثیر اعتقادی مهدوی بر رزمندگان است که در کلمات و مفاهیم متعددی تبلور یافته است، همانند (تا کربلاراهی نمانده- یا مهدی ادرکنی- سرباز امام زمان- پیش به سوی حرم حسینی)
-دعای فرج امام زمان در تمام نمازهای یومیه رزمندگان بدون استثناء تبلور خاصی داشته است که بی شک منبعث از اعتقاد به مهدویت و قیام جهانی حضرت ولیعصر دارد.
-شعارهای رزمنده های ما که با سلاح «یامهدی» و «یاحسین» و… به صفوف دشمن حمله می کردند و با سردادن این شعارها بصورت اعتقادی می جنگیدند نماد همیشگی داشته است.
- بسیاری از رزمندگان برای یافتن ارتباط معنوی و حتی دیدار و ملاقات با حضرت بقیه الله درجبهه ها حاضر می شدند. آنان با مناجات های شبانه با آن حضرت و فریادهای روزانه «یامهدی ادرکنی» درهنگام نبرد، اعتقاد به مهدویت را درخود عمیق تر می کردند.
-یک پژوهش آماری در تعدادی از وصیت نامه های شهداء نشان می دهد که در هر وصیت نامه ای به طور میانگین چهار بار به نام امام و امام زمان(عج) و تبعیت محض از ولایت فقیه ذکرشده است.
در این وصیت نامه ها، خاطرات و دست نوشته هایی که از دوران دفاع مقدس از آن عزیزان سفرکرده بر جای مانده، دریایی است از فرهنگ مهدویت که ارتباط ها و حتی ملاقات ها و زمزمه های دلتنگی زیادی در آنها موج می زند.
- پژوهش های دیگر آماری مبتنی بر نامه های آزادگان بیانگر این مفهوم است که اکثریت قریب به اتفاق آزادگان عزیز با توکل بر ائمه متحمل سختی ها شده اند و صبر و بردباری خود را صرفا برای ظهور حضرت بر خود آسان می نمودند و این مطالب در نامه ها بسیار مشهود است.
مجال نیست، اینها نمونه هائی از دریای بی پایان اعتقاد به مهدویت و حضرت ختمی مرتبت است که در دل دفاع مقدس نهفته است.
امام خمینی درباره جنگ اعتقادی فرمودند: این جنگ جنگ اعتقاد است جنگ ارزش های اعتقادی انقلابی است و ما در مقابل ظلم ایستاده ایم.
مقام معظم رهبری در این زمینه می فرماید: خیلی از بزرگان ما در همین دوران غیبت آن عزیز و محبوب دل های عاشقان و مشتاقان را از نزدیک زیارت کرده اند بسیاری از نزدیک با او بیعت کرده اند، بسیاری از او سخن دلگرم کننده شنیده اند، بسیاری از او نوازش دیده اند و بسیاری دیگر بدون این که او را بشناسند، از او لطف و محبت دیده اند و او را نشناخته اند. در همین جبهه های جنگ تحمیلی، جوان هایی که در لحظه های حساس، احساس نورانیت و معنویت کرده اند لطفی از غیب به سوی دل های خودشان حس و لمس کرده اند، نشناختند و نفهمیدند پیوند میان بسیجیان عزیز و حضرت ولی عصر مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) عزیز یک پیوند ناگسستنی است.
سرلشکر حسن فیروزآبادی می گوید: همه آن هایی که جبهه رفتند، تربیت شده انتظار مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بودند همان چیزی که باعث شد جوان ایرانی جنگ جو باشد.
امام خمینی (رحمه الله علیه) در این باره می فرماید: پنجاه سال عبادت کردیم قبول باشد یک روز هم یکی از این وصیت نامه ها را بگیرید و مطالعه کنید. گوشه ای از این وصیت نامه ها به این مطلب اختصاص دارد که اداره کننده این جنگ امامان معصوم (علیهم السلام) به ویژه امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می باشد.
مقام معظم رهبر می فرماید: ما غریبانه جنگیدیم. در دوره جنگ، ارتش ما غریب، بسیج ما غریب بود. کسانی که می خواستند حقیقتا جانفشانی کنند، باغربت می جنگیدند از چه جهت غریب از این جهت که هیچ نقطه دنیا با ما موافق نبودند. همه کشورهای اروپایی از عراق حمایت می کردند و به او سلاح و امکانات می دادند.
آری؛ تنها چیزی که با وجود دشمنان بسیار زیاد و امکانات بسیار کم، ملت ایران را شکست ناپذیر کرد امیدواری آنان به پیروزی اسلام بر کفر بود. همین امیدواری آنان بود که عقیده آن ها به راه و مکتبشان را روزبه روز محکم تر می کرد آنان با لمس کردن عنایات الهی و امدادهای غیبی و توجهات امام معصوم(علیهم السلام) باور داشتند که بر حق هستند و دست دیگری هست که این جنگ را هدایت می کند و سنگر به سنگر پیروزی نصیب آن ها می نماید.
رهبر معظم انقلاب در این باره می فرماید: در روز پانزدهم دی ماه ۹۵۳۱ من این احساس را واقعا در وجدان خود پیدا کردم که صاحب این بیابان ها، صاحب این صحنه پرشور و عظیم (اشاره به جبهه های جنگ) ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است و بی گمان امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هم اکنون با جسم و حضور جسمی و بدنی اش، یا با توجهش در میان این جنگاوران و جنگجویان است.
اگر اعتقاد به مهدویت و امامت آقا امام زمان در جنگ نبود امکان نداشت این ارتش با این وضع و سپاه کم و سن و سال با این فرماندهان جوان و آموزش ندیده و این نیروهای بدون سلاح و آموزش و ضعف شدید تسلیحات و مهمات بر این لشکرهای تا بن دندان مسلح عراق و قدرت های بزرگ به پیروزی برسند و این پیروزی در آخرین نامه رئیس رژیم عفلقی عراق چنین خودنمایی می کند (همان که خواستید محقق شد) مگر نبود که چرخاننده اصلی جنگ الطاف الهی و عنایات امامان و به ویژه امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بوده اند این نکته است که اگر به سن و سال فرماندهان جنگ در رده های مختلف توجه کنیم می فهمیم که گردانندگان به ظاهر دسته اول جنگ، بین بیست تا سی سال سن داشته اند، برای نمونه شهید خرازی در سن ۷۲ سالگی، شهید علیرضا موحد دانش در سن ۵۲ سالگی، شهید حاج محمد ابراهیم همت در سن ۸۲ سالگی و شهید حسن باقری در سن ۵۲ سالگی به شهادت رسیده اند. علاوه بر فرماندهان جنگ بیشتر کسانی که وارد میدان نبرد شدند، در سن کم و در بهار عمر خود بودند خاطرات شهدای عزیز ما مملو است از داستان ها و خاطراتی که برخی از مشتاقان به خاطر سن کم و عشق به دفاع از دین خود، در شناسنامه هایشان دست می بردند، تا مشکل سنی خود را حل کنند. امثال حسین فهمیده و مسعود کمالی نیاهای سیزده ساله و بهنام محمدی ها در جای جای جبهه ها کم نبودند که جاذبه معنوی نایب امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف قلوب عاشق آنان را جذب کرد و راهی میدان های نبرد شدند. اگر کسی ادعا کند همه این ها به تنهایی توانستند جنگ را اداره کنند، اولین چیزی که این ادعا را رد می کند سن کم رزمنده ها می باشد طبق آمار ۰۰۲۵۱ تن از شهدای دفاع مقدس بین ۴۱ تا ۴۲ سال سن داشته اند. همین افراد با سنین کم خود، حماسه ها آفریدند؛ چون می دانستند این جنگ بین اسلام و کفر است و سرانجام اسلام است که پیروز می شود آنان عقیده داشتند، پرچم اسلام در آینده ای نه چندان دور به وسیله امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر کل عالم سایه می افکند و خودشان را سربازان امام زمان می دانستند و در این راه تمام سعی و تلاش خود را به کار می بستند و از مصادیق بارز این آیه شریفه شدند که (ان الذین قالو ربناالله ثم استقاموا تتنزل علیهم الملائکه الاتخافوا و لاتحزنوا)

پی نوشت ها
۱- در مکتب جمعه ص ۲۰۲، ۲۰۱، ۶/۴/۹۵
۲- خطبه های نماز جمعه رسالت ۱۲/۱/۷۶
۳- در مکتب جمعه ص ۲۵۰، ۲۹/۳/۰۶
۴- این حدیث را همه چهارده معصوم بیان کرده اند و در مکتب عامه و مصادر شیعی آمده است. (یملاالارض قسطا و عدلاکما ملئت ظلما و جورا)
۵- رحیم کارگر (انتظار و انقلاب) فصلنامه انتظار، سال اول شماره دوم ص ۱۴۶- ۱۲۶
۶- مسعود پورسید آقایی، تاریخ عصر غیبت، قم انتشارات حضور ۹۷۳۱ ش، ص ۳۷۶
۷- مرتضی نائینی (جان و جانان، فصلنامه انتظار موعود، سال اول، شماره دوم ۰۸۳۱، ص ۱۹ و ۰۶
۸- خبرنامه همایش دکترین مهدویت شماره هشتم، ص ۶۱
۹- محمدباقر حیدری کاشانی، نسل طوفان، قم، زلال کوثر، چاپ دوم ۶۸۳۱ ش، ص ۳۸ (به نقل از لایه های پنهان جنگ)
۰۱- ویژه نامه حماسه فتح خرمشهر ص ۷۲ (به نقل از لایه های پنهان جنگ)
۱۱- ماهنامه فرهنگی اجتماعی فکه، ش ۸۳، ص ۱

نگارش : سردار فقید احمد سوداگر