ابتدا باید معنای ارثی بودن را ذکر کنیم تا معلوم شود آیا ارثی بودن دارای بار مثبت است یا منفی؟
ارثی بودن به معنای آن است که به دور از هر گونه معیار اساسی و صحیح، حکومت از کسی به خاندان وی منتقل شود. در بسیاری از نظام های شاهنشاهی و سلطنتی این شیوه حکمفرما است و بر اساس آن صلاحیت های لازم جهت ادارة جامعه و حکومت، به کلی از نظر دور مانده و فقط قدرت و سلطنت در یک خانواده، اصل حاکم بر همة ارزش ها و معیارها تلقّی می شود.

بدیهی است ارثی بودن به این معنا از نظر منطقی کاملاً نادرست و باطل می باشد. بهترین گواه بر بطلان این روش، نظام های موروثی حاکم بر جهان در طول تاریخ است که موجب سقوط و انحطاطات بسیاری گردیده است.
بررسی معیارهای اساسی امامت و رهبری در اسلام به خوبی نشان می دهد که اساساً اسلام با نظام موروثی کاملاً در تظاد و چالش است و چنین شیوه ای را بر نمی تابد. یکی از اهداف امام حسین(ع) از قیام خود، مبارزه با همین شیوه و تفکر بوده است.
مسئلة امامت و نبوّت که رسالتی بسیار سنگین و با اهمیت است، شرایط و لوازم متعددی دارد که برخی از آن ها اکتسابی است و برخی دیگر وابسته به طهارت نسل و شرافت معنوی، نیز تهذیب، خلوص و صفای باطن پدر و مادر و بلکه همه نیاکان است.
بنابراین اگر وجود آن امامان بزرگ در نسل واحدی را شاهدیم، از سویی به خاطر وجود تمام شرایط لازم معنوی به ارث رسیده از حضرت آدم(ع) تا آخرین امام در این خاندان شریف است؛ از سوی دیگر وابسته به کنش های اختیاری آنان است که در تمام لحظات عمرشان از هر گونه آلودگی دوری کرده و همواره جزء بندگان شایسته خدا بوده اند.
تنها راه اثبات امامت، نص پیامبر اکرم(ص) یا امام قبلی است، زیرا اگر امامت استمرار وظایف نبوت جز در مسئله وحی است و اگر امام باید معصوم باشد، باید منصوص نیز باشد،(1) زیرا عصمت امر درونی و باطنی است و تشخیص آن در توان مردم نیست. تنها خداوند است که می تواند معصوم را بشناساند.
بنابراین تعیین امام بر اساس توارث نیست و امام قبلی باید تصریح به نام امام بعدی کند و چنین قضیه ای اتفاق افتاده است. در این حال که فرزندان یک امام متعدد و بسیار هستند و هر کسی شایستگی این مقام را نداشته،به امامت منصوب نشده است.
------------------------------------------------------------------------------------------------
پاورقی:
1.محسن فرازی، بدایه المعارف الالهیه فی شرح عقائد الامامیه، ج 2، ص 111ـ 113؛ عبدالرزاق فیاض لاهیجی، گوهر مراد، ص 469؛ حسن علی، کشف المراد، ص 366.