از آن جا که حوادث طبیعی مانند : خورشید گرفتگی , ماه گرفتگی و زمین زلزله از بدیهیات است و برای این بدیهیات دین مبین اسلام نماز آیات را واجب دانسته و ما باید مانند نماز های یومیه با کمی تفاوت در نحوه ی اجرای آن , باید به نماز آیات عمل کنیم لذا لازم است احکام مربوط را با توجه به نظر مرجع خود که با توجه به اطلاعات موجود در پایگاه اطلاع رسانی این بزرگواران به دست مارسیده است را فرا بگیریم و به منسه اجرا در بیاوریم .
نظر حضرت آیت الله العظمی امام خامنه ای در مورد نحوه و چگونگی عمل به نماز آیات
س ۷۱۱: نماز آیات چیست و علت شرعى وجوب آن کدام است؟
ج: نماز آیات دو رکعت است که هر رکعت آن پنج رکوع و دو سجده دارد و اسباب شرعى وجوب آن عبارت است از: کسوف خورشید و خسوف ماه، اگر چه مقدار کمى از آنها گرفته شود؛ زلزله و هر حادثه غیرعادى که باعث ترس بیشتر مردم شود مانند بادهاى سیاه یا سرخ و یا زرد که غیرعادى باشند؛ تاریکى شدید، فرو رفتن زمین و ریختن کوه، صیحه آسمانى و آتشى که گاهى در آسمان ظاهر مى شود. در غیر از کسوف و خسوف و زلزله، باید آن حادثه موجب ترس و وحشت بیشتر مردم شود، و حادثه اى که ترس آور نباشد و یا موجب ترس و وحشت افراد نادرى گردد، اعتبار ندارد.
س ۷۱۲: نماز آیات چگونه باید خوانده شود؟
ج: به چند صورت مى توان آن را بجا آورد:
صورت اول: بعد از نیت و تکبیرة الاحرام، حمد و سوره خوانده شود و به رکوع برود، سپس سر از رکوع برداشته و دوباره حمد و سوره را بخواند و به رکوع رود و باز سر از رکوع بردارد و حمد و سوره بخواند و به رکوع رود و سپس سر از رکوع بردارد و همین طور ادامه دهد تا یک رکعت پنج رکوعى که قبل از هر رکوعى حمد و سوره خوانده است انجام دهد، سپس به سجده رفته و دو سجده نماید و بعد براى رکعت دوم قیام کند و مانند رکعت اول انجام دهد و دو سجده را بجا آورد و بعد از آن تشهد بخواند و سلام دهد.
صورت دوم: بعد از نیت و تکبیرةالاحرام، حمد و یک آیه (البته احتساب بسم‌الله الرحمن الرحیم به عنوان یک آیه خلاف احتیاط است) از سورهاى را قرائت کرده و رکوع کند، سپس سر از رکوع بردارد و آیه دیگرى از آن سوره را بخواند و به رکوع رود، و بعد سر از رکوع برداشته و آیه دیگرى از همان سوره را قرائت نماید و همین طور تا رکوع پنجم ادامه دهد تا سوره اى که پیش از هر رکوع، یک آیه از آن را قرائت کرده، قبل از رکوع آخر تمام شود. سپس رکوع پنجم را بجا آورد و به سجده رود، و پس از اتمام دو سجده، براى رکعت دوم قیام نماید و حمد و آیه اى از یک سوره را بخواند و به رکوع برود و همین طور مانند رکعت اول ادامه دهد تا تشهد بخواند و سلام دهد و چنانچه بخواهد براى هر رکوعى به یک آیه از سورهاى اکتفا کند، نباید سوره حمد را بیش از یک مرتبه در اول آن رکعت بخواند.
صورت سوم: یکى از رکعت‌ها را به یکى از دو صورت و رکعت دیگر را به نحو دیگر بجا آورد.
صورت چهارم: سوره اى را که آیه اى از آن را در قیام پیش از رکوع اول خوانده، در قیام پیش از رکوع دوم یا سوم یا چهارم تکمیل نماید، که در این صورت واجب است بعد از سر برداشتن از رکوع، سوره حمد را در قیام بعدى اعاده نموده و یک سوره یا آیه اى از آن را اگر پیش از رکوع سوم یا چهارم است، قرائت کند، و در این صورت واجب است که آن سوره را تا قبل از رکوع پنجم به آخر برساند.
س ۷۱۳: آیا وجوب نماز آیات اختصاص به کسانى دارد که در شهر وقوع حادثه هستند و یا شامل همه مکلفینى که از آن مطلع شده اند هرچند در آن شهر نباشند نیز مى شود؟
ج: وجوب آن مختص کسانى است که در شهر وقوع حادثه هستند و کسى هم که در شهر متصل به شهرى که حادثه در آن رخ داده، به‌طورى که مانند یک شهر محسوب شوند، زندگى مى کند، حکم آنها را دارد.
س ۷۱۴: اگر شخصى هنگام وقوع زلزله بیهوش باشد و بعد از وقوع آن به هوش آید، آیا نماز آیات بر او واجب است؟
ج: اگر علم به وقوع زلزله پیدا نکند تا اینکه زمان متصل به وقت وقوع آن بگذرد، خواندن نماز آیات واجب نیست، اگرچه احتیاط آن است که بجا آورد.
س ۷۱۵: بعد از وقوع زلزله در منطقه اى، غالباً در مدت کمى ده ها پس لرزه رخ مى دهد، حکم نماز آیات در این موارد چیست؟
ج: هر زلزله اى، چه شدید و چه خفیف، اگر زلزله مستقلى محسوب شود، نماز آیات جداگانه اى دارد.
س ۷۱۶: اگر مرکز زلزله نگارى، وقوع لرزش هاى خفیف زمین را با ذکر تعداد آن در منطقه اى که ما زندگى مى کنیم، اعلام نماید، ولى ما اصلاً آنها را احساس نکنیم، آیا در این حالت نماز آیات بر ما واجب مى شود یا خیر؟
ج: اگر هنگام وقوع زلزله و یا در زمان متصل به آن، خودتان آن را احساس نکنید، نماز آیات بر شما واجب نیست.
نظر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در مورد نحوه و چگونگی عمل به نماز آیات
شرایط وجوب نماز آیات
- اطمینان به وقوع زلزله با قول دیگری
اگر فرد مورد اطمینانى به انسان بگوید: «دیروز زلزله آمده،» و انسان اطمینان پیدا کند، در صورتى که در مجامع عمومى، مثل بازار و خیابان بوده، و چیزى نشنیده است وظیفه او چیست؟
نماز آیات بر چنین کسى واجب نیست، هر چند احتیاط آن است که آن را بجا آورد.
۲- شک در ترسیدن اکثریت مردم برای نماز آیات
آیا زمانی که باد یا باران های شدید می آید و فرد نمی داند که آیا اکثریت مردم ترسیده اند یا نه ولی خودش ترسیده است خواندن نماز آیات واجب است؟
نماز آیات ندارد.
۳- کوتاهی در یادگیری احکام نماز آیات
اگر کسی حکم زمان وجوب نماز آیات را کاملا درست نمی دانسته در حالیکه دسترسی داشته ولی کوتاهی کرده است، آیا باید نمازهای آیات گذشته را قضا نماید؟
احتیاط واجب آن است که به نیت «مافی الذمه» بجا آورد.
۴- خبر زلزله های خفیف به افرادی که متوجه نشده اند
محلی که ما زندگی می کنیم یک شهر بزرگ است و این شهر زمین لرزه های خفیف زیاد دارد که در منطقه ای محدود احساس می شود. اگر چند نفر این زمین لرزه را در منطقه ی خود احساس کنند و دیگران احساس نکنند آیا بر آنها واجب است که دیگران را باخبر نمایند تا دیگران نیز نماز آیات بخوانند؟ آیا افرادی که توسط دیگران خبر یافته اند لازم است که نماز آیات بجا آورند؟
لازم نیست خبر دهند و نماز آیات برای کسانی که در منطقه آنها زمین لرزه بوده لازم است.
احکام نماز آیات
حکم نماز آیات در کشورهای زلزله خیز
جهت تفریح حدود یک ماه است که به کشور ژاپن آمده ام و در شهر توکیو اقامت دارم.روزانه در حدود ۴-۵ زمین لرزه اتفاق می افتد که به دلیل پیشرفته بودن امکانات ساختمانی در اینجا به صورت پس لرزه های خفیفی احساس می شوند با توجه به اینکه زلزله در این کشور به صورت یک عمل روزمره تلقی می گردد.لطفا در خصوص خواندن نماز آیات و تعداد مورد نیاز آن اینجانب را راهنمائی فرمائید.آیا لازم است به ازای هر زمین لرزه یک نماز آیات بخوانیم؟
باید برای هر زلزله ای که احساس می شود یک نماز آیات بخوانید اما اگر در بین نماز تکرار شد همان یک نماز کافی است ولی چنانچه تکرار نماز آیات در هر روز موجب عسر و حرج شود می توانید به مقداری که موجب عسر و حرج نشود قناعت کنید.
۲- وقوع زلزله در اثناء نماز واجب
اگر در حین خواندن نماز واجب، زلزله اى رخ دهد، وظیفه ما در مورد نماز واجب و آیات چیست؟
چنانچه در وسط نماز واجب زلزله اى رخ دهد، بعد از اتمام نماز واجب، نماز آیات را به جا مى آورد.
۳- نیت قضای نماز آیات سال های قبل
نماز های آیات که مربوط به گذشته مثلا پارسال و سال های پیش از آن می باشد به چه نیتی باید خوانده شوند؟
به نیت «مافی الذّمه» بخوانید.
۴- خواندن سوره کامل بدون حمد در بین رکوع های نماز آیات
اگر کسی در قضای نماز آیات در بین رکوعات رکعت اول و دوم یک سوره کامل بدون حمد می خوانده نمازش صحیح است یا خیر ؟
اشکال دارد.
۵- تقدم نماز یومیه بر نماز آیات در تنگی وقت
در تعارض بین نماز یومیه و نماز آیات که اگر هر کدام را بخواند دیگری قضا می شود کدام مقدم است؟
با توجه به قاعده اهم و مهم، نماز یومیه مقدم است.
۶- محل قنوت در رکعت دوم نماز آیات
در رکعت دوم نماز آیات ، قنوت را چگونه بجا بیاوریم؟
مستحبّ است قبل از رکوع دهم قنوت بخواند.
۷- رکن بودن هر کدام از رکوع ها در نماز آیات
آیا در نماز آیات ، هر پنج رکوع رکن محسوب میشوند ؟
و آیا اگر بعد از رکوع نماز آیات متوجه شویم یک رکوع زیاد یا کم بجا آورده ایم باید چه کنیم؟
هر یک از رکوعهاى نماز آیات رکن است و اگر عمداً یا سهواً کم و زیاد شود نماز باطل است.
دستور نماز آیات
آیا نماز آیات را می توان به صورت جماعت خواند؟
بله، می توان به جماعت خواند.
نظر حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی در مورد نحوه و چگونگی عمل به نماز آیات
(مساله۱۴۸۸) نماز آیات که دستور آن بعداً گفته خواهد شد بهواسطة چهار چیز واجب می شود :
اول : گرفتن خورشید .
دوم : گرفتن ماه اگر چه مقدار کمی از آنها گرفته شود و کسی هم از آن نترسد .
سوم : زلزله اگر چه کسی هم نترسد .
چهارم : رعد و برق و بادهای سیاه و سرخ ومانند اینها در صورتی که بیشتر مردم بترسنند و نیز بنابر احتیاط واجب در حوادث وحشتناک زمینی مانند شکاافتن و فرو رفتن زمین در صورتی که بیشتر مردم بترسند ، باید نماز آیات بخوانند .
(مساله۱۴۸۹) اگر از چیزهائی که نماز آیات برای آنها واجب است بیشتر از یکی اتفاق بیفتد ، انسان باید برای هر یک از آنها یک نماز آیات بخواند ، مثلاً اگر خورشید بگیرد و زلزله هم بشود ، بایددو نمناز آیات بخواند .
(مساله۱۴۹۰) کسی که چند نماز آیات بر او واجب است ، اگر چه همة آنها برای یک چیز بر او واجب شده باشد ، مثلاً سه مرتبه خورشید گرفته و نماز آنها را نخوانده است یا برای چند چیز باشد مثلاً برای آفتاب گرفتن و ماه گرفتن و زلزله ، نمازهائی بر او واجب شده باشد .موقعی که قضای آنها ر ا می خواند لازم نیست معین کند که برای کدام یک آنها باشد .
(مساله۱۴۹۱)چیزهائی که نماز آیات برای آنها واجب است ، در هر شهری یا نقطة دیگری که اتفاق بیفتد مردم همان شهر و آن نقطه باید نماز آیات بخوانند و بر مردم جاهای دیگر واجب نیست .
(مساله۱۴۹۲) از وقتی که خورشید یا ماه شروع به گرفتن می کند ، انسان باید نماز آیات را بخواند و بنابر احتیاط واجب ، باید از وقتی که شروع به بتز شدن می کند به تالخیر نیندازد.
(مساله۱۴۹۳) اگر خواندن نماز آیات را بقدری تاخیر بیندازد که آفتاب یا ماه شروع به باز شدن کند ، بنابر احتیاط واجب باید نیت ادا و قضا نکند ولی اگر بعد از باز شدن تمام آن ، نماز بخواند باید نیت قضا نماید .
(مساله۱۴۹۴) اگر مدت گرفتن خورشید یا ماه بیشتر از خواندن یک رکعت باشد ولی انسان نماز را نخواند ، تابه اندازة خواندن یک رکعت به آخر وقت آن مانده باشد باید نیت ادا کند بلکه اگر مدت گرفتن آنها به اندازة خواندن یک رکعت هم باشد بنابر احتیاط واجب باید نماز آیات را بخواند و ادا است .
(مساله۱۴۹۵) موقعی که زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتفاق می افتد ، انسان باید فوراً نماز آیات را بخواند و اگر نخواند معصیت کرده و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند ادا است .
(مساله۱۴۹۶) اگر بعد از باز شدن آفتاب یا ماه بفهمد که تمام آن گرفته بوده ، باید قضای نماز آیات را بخواند . ولی اگر بفهمد مقداری از آن گرفته بوده قضا بر او واجب نیست .
(مساله۱۴۹۷) اگر عده ای بگویند که خورشید یا ماه گرفته است ، چنانچه انسان از گفتة انان یقین پیدا نکند و نماز آیات نخواند و بعد معلوم شود راست گفته اند ، در صورتی که تمام خورشید یا ماه گرفته باشد ، باید نماز آیات را بخواند . ولی اگر مقداری از آن گرفته باشد خواندن نماز آیات بر او واجب نیست و همچنین است اگر دوو نفر که عادل بودن آنان معلوم نیست بگویند خورشید یا ماه گرفته ، بعد معلوم شود که عادل بوده اند .
(مساله۱۴۹۸) اگر انسان به گفته کسانی که از روی قاعدة علمی وقت گرفتن خورشید و ماه را میدانند ، اطمینان پیدا کند که خورشید یا ماه گرفته ، بنابر احتیاط واجب باید نماز آیات را بخواند و نیز اگر بگویند فلان وقت خورشید یا ماه می گیرد و فلان مقدار طول میکشد و انسان به گفتة آنان اطمینان پیدا کند ، بنابر احتیاط واجب باید به حرف آنان عمل نماید ، مثلاً اگر بگویند آفتاب فلان ساعت شروع به باز شدن می کند ، احتیاطا باید نماز را از آن وقت تاخیر نیندازد .
(مساله۱۴۹۹) اگر بفهمد نماز آیاتی که خوانده باطل بوده ، باید دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید .
(مساله۱۵۰۰) اگر در وقت نماز یومیه نماز آیات هم بر انسان واجب شود چنانچه برای هر دو نماز وقت دارد ، هر کدام را اول بخواند اشکال ندارد . و اگر وقت یکی از آن دو تنگ باشد ، باید اول آن را بخواند . و اگر وقت هر دو تنگ باشد ، باید اول نماز یومیه را بخواند .
(مساله۱۵۰۱) اگر در بین نماز یومیه بفهمد که وقت نماز آیات تنگ است چنانچه وقت نماز یومیه هم تنگ باشد ، باید آن را تمام کند بعد نماز آیات را بخواند و اگر وقت نماز یومیه تنگ نباشد ، باید آن را بشکند و اول نماز آیات ، بعد نماز یومیه را بجا آورد .
(مساله۱۵۰۲) اگر در بین نماز آیات بفهمد که وقت نماز یومیه تنگ است ، باید نماز آیات را رها کند و مشغول نماز یومیه شود وبعد از آن که نماز را تمام کرد پیش از انجام کاری که نماز را به بزند ، بقیة نماز آیات را از همانجا که رها کرده بخواند .
(مساله۱۵۰۳) اگر در حال حیض یا نفاس زن آفتاب یا ماه بگیرد و تا آخر مدتی ه خورشید یا ماه باز می شوند در حال حیض یا نفاس باشد ، نماز آیات بر او واجب نیست و قضا هم ندارد .
اما دستور نماز آیات
(مساله۱۵۰۴) نماز آیات دو رکعت است و در هر رکعت پنجرکوع دارد ودستور آن این است که انسان بعد از نیت ، تکبیر بگوید و یک حمد و یک سورة تمام بخواند و به رکوع رود و سر از رکوع بردارد ، دوباره یک حمد و یک سوره بخواند ، باز به رکوع رود تا پنج مرتبه و بعد از بلند شدن از رکوع پنجم دو سجده ننمایید و برخیزدو رکعت دوم را هم مثل رکعت او ل بجا آورد و تشهد بخواند و سلام دهد .
(مساله۱۵۰۵) در نماز آیات ممکن است انسان بعد از نیت و تکبیر و خواندن حمد آیه های یک سوره را پنج قسمت کند و یک آیه یا بیشتر از آن را بخواند و به رکوع رود و سر بردارد و بدون اینکه حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به رکوع رود و همینطور تا پیش از رکوع رود و همینطور تا پیش از رکوع پنجم سوره را تمام نماید ، مثلاً به قصد سورة قُل هواللهُ احدٌ ، بسم اللهِ الرحمنِ الرحیمِ بگوید و به رکوع رود ، بعدبایستد و بگوید : قُل هُواللهُ احدٌ ، بسم الله الرحمنِ الرحیمِ بگوید و به رکوع رود ، بعد بایستد و بگوید : قُل هُو الله احدٌ دوباره به رکوع رود به ر کوع رود و بعد از رکوع بایستد و بگوید اللهُ الصمدُ باز به رکوع رود و بایستد و بگوید : لم یَلد و لم یولد و برود به رکوع باز هم سر برداردو بگوید : و لم یکن له کفواً احدٌ و بعد از آن به رکوع پنجم رود و بعد از سر برداشتن ، دوسجده کند ، و رکعت دوم را هم مثل رکعت اول بجا آورد و بعد از سجدةدوم تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و نیز جائز است که به کمتر از پنجم قسمت نماید لکن هر وقت سوره را تمام کرد لازم است حمد را قبل از رکوع بعدی بخواند .
(مساله۱۵۰۶) اگر در یک رکعت از نماز آیات ، پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در رکعت دیگر یک حمد بخواند و سوره را پنج قسمت کند مانعی ندارد .
(مساله۱۵۰۷) چیزهائی که در نماز یومیه واجب و مستحب است ، در نماز آیات هم واجب و مستحب می باشد ولی در نما ز آیات مستحب است بجای اذان و اقامه سه مرتبه به قصد امید ثواب بگویند الصلاهُ .
(مساله۱۵۰۸) مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید : سمع اللهُ لمَن حمدهُ و نیز پیش ازهررکوع و بعد از آن تکبیر بگوید ولی بعد از رکوع پنجم و دهم گفتن تکبیر مستحب نیست .
(مساله۱۵۰۹) مستحب است پیش از رکوع دوم و چهارم و ششم و هشتم و دهم قنوت بخواند و اگر فقط یک قنوت پیش از رکوع دهم بخواند کافی است .
(مساله۱۵۱۰) اگر در نماز آیات شک کند که چند رکعت خوانده و فکرش بجائی نرسد نماز باطل است .
(مساله۱۵۱۱) اگر شک کند که در رکوع آخر رکعت اول است یا در رکوع اول رکعت دوم و فکرش بجائی نرسد ، نماز باطل است . ولی اگر مثلاً شک کند که چهار رکوع کرده یا پنج رکوع ، چنانچه برای رفتن به سجده خم نشده ، باید رکوعی را که شک دارد بجا آورده یا نه ، بجا آورد و اگر برای رفتن به سجده خم شده ، باید به شک خود اعتنا نکند .
(مساله۱۵۱۲) هر یک از رکوع های نماز آیات رکن است که اگر عمداص یا اشتباهاً کم یا زیاد شود نماز باطل است .
نظر خود را اضافه کنید.