دهه اول ذی الحجه همان شب‌های ۱۰گانه‌ای‌ است که قرآن به آن سوگند خورده است، لذا در برای این ماه اعمالی چون روزه ۹روز اول آن، خواندن دو رکعت نماز ما بین مغرب و عشا در تمام شب‌هاى این دهه سفارش شده است.

اه «ذى الحجه»، آخرین ماه «سال هجرى قمرى» است و ماهى است بسیار پربرکت، بزرگان دین هنگامى که این ماه وارد مى شد، اهمیت ویژه‌اى به عبادت در آن مى‌دادند، مخصوصاً در دهه اوّل این ماه، در بعضى از روایات آمده است، شب‌هاى دهگانه‌اى که قرآن در سوره «والفجر و لیال عشر» به آن سوگند یاد کرده است، شب‌هاى دهه اول این ماه شریف است و این سوگند به خاطر عظمت آن است، از رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم روایت است که عمل خیر و عبادت در هیچ ایامى نزد حق تعالى محبوبتر نیست از این دهه نیست.

وجود دو عید مهم اسلامى عید قربان (عید اضحى)، عید غدیر (عید ولایت) و روز «عرفه» و خاطره دعاى عجیب و بسیار گرانبهاى امام حسین علیه‌السلام در عرفات، شکوه و عظمت خاصى به این ماه بخشیده است، این دهه اعمالى دارد:
- روزه گرفتن نه روز اول این دهه که ثواب روزه تمام عمر دارد
- خواندن دو رکعت نماز ما بین مغرب و عشا در تمام شب‌هاى این دهه
در هر رکعت بعد از حمد، یک مرتبه توحید و آیه «وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلاثِینَ لَیْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً وَقَالَ مُوسَى لِأَخِیهِ هَارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَ أَصْلِحْ وَ لا تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ» را بخواند تا با ثواب حاجیان شریک شود.
-از روز اول تا عصر روز عرفه در عقب نماز صبح و پیش از مغرب این دعا را بخواند که شیخ و سید از حضرت صادق علیه‌السلام روایت کرده‏اند « اللَّهُمَّ هَذِهِ الْأَیَّامُ الَّتِی فَضَّلْتَهَا عَلَى الْأَیَّامِ وَ شَرَّفْتَهَا قَدْ بَلَّغْتَنِیهَا بِمَنِّکَ وَ رَحْمَتِکَ فَأَنْزِلْ عَلَیْنَا مِنْ بَرَکَاتِکَ وَ أَوْسِعْ عَلَیْنَا فِیهَا مِنْ نَعْمَائِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَهْدِیَنَا فِیهَا لِسَبِیلِ الْهُدَى وَ الْعَفَافِ وَ الْغِنَى وَ الْعَمَلِ فِیهَا بِمَا تُحِبُّ وَ تَرْضَى اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا مَوْضِعَ کُلِّ شَکْوَى وَ یَا سَامِعَ کُلِّ نَجْوَى وَ یَا شَاهِدَ کُلِّ مَلَإٍ وَ یَا عَالِمَ کُلِّ خَفِیَّةٍ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَکْشِفَ عَنَّا فِیهَا الْبَلاءَ وَ تَسْتَجِیبَ لَنَا فِیهَا الدُّعَاءَ وَ تُقَوِّیَنَا فِیهَا وَ تُعِینَنَا وَ تُوَفِّقَنَا فِیهَا لِمَا تُحِبُّ رَبَّنَا وَ تَرْضَى وَ عَلَى مَا افْتَرَضْتَ عَلَیْنَا مِنْ طَاعَتِکَ وَ طَاعَةِ رَسُولِکَ وَ أَهْلِ وِلایَتِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَهَبَ لَنَا فِیهَا الرِّضَا إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ وَ لا تَحْرِمْنَا خَیْرَ مَا تُنْزِلُ فِیهَا مِنَ السَّمَاءِ وَ طَهِّرْنَا مِنَ الذُّنُوبِ یَا عَلامَ الْغُیُوبِ وَ أَوْجِبْ لَنَا فِیهَا دَارَ الْخُلُودِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لا تَتْرُکْ لَنَا فِیهَا ذَنْبا إِلا غَفَرْتَهُ وَ لا هَمّا إِلا فَرَّجْتَهُ وَ لا دَیْنا إِلا قَضَیْتَهُ وَ لا غَائِبا إِلا أَدَّیْتَهُ وَ لا حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِلا سَهَّلْتَهَا وَ یَسَّرْتَهَا إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ یَا عَالِمَ الْخَفِیَّاتِ یَا رَاحِمَ الْعَبَرَاتِ یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ یَا رَبَّ الْأَرَضِینَ وَ السَّمَاوَاتِ یَا مَنْ لا تَتَشَابَهُ عَلَیْهِ الْأَصْوَاتُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنَا فِیهَا مِنْ عُتَقَائِکَ وَ طُلَقَائِکَ مِنَ النَّارِ وَ الْفَائِزِینَ بِجَنَّتِکَ وَ النَّاجِینَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِینَ».
-در هر روز از دهه پنج دعایى را که حضرت جبرئیل براى حضرت عیسى علیه‌السلام از جانب حق تعالى که در این ایام هدیه آورده بود، بخواند و آن پنج دعا این است «۱ أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ؛ ۲ أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ أَحَدا صَمَدا لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لا وَلَدا؛ ۳ أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ أَحَدا صَمَدا لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوا أَحَدٌ؛ ۴ أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ؛ ۵ حَسْبِیَ اللَّهُ وَ کَفَى سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ دَعَا لَیْسَ وَرَاءَ اللَّهِ مُنْتَهَى أَشْهَدُ لِلَّهِ بِمَا دَعَا وَ أَنَّهُ بَرِی‏ءٌ مِمَّنْ تَبَرَّأَ وَ أَنَّ لِلَّهِ الْآخِرَةَ وَ الْأُولَى»، حضرت عیسى علیه‌السلام پاداش فراوانى را براى صد مرتبه خواندن این پنج دعا ذکر فرمود، علامه مجلسى فرموده اگر کسى هر روز هر یک از این دعاها را ده مرتبه بخواند عمل به روایت کرده باشد و اگر هر روز هر یک را صد مرتبه بخواند، بهتر خواهد بود.
- در هر روز این دهه این تهلیلات را که از امیر المؤمنین علیه‌السلام منقول است، بخواند که با ثواب بسیار همراه است، اگر روزى ده مرتبه بخواند، بهتر است «لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ عَدَدَ اللَّیَالِی وَالدُّهُورِ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ عَدَدَ أَمْوَاجِ الْبُحُورِ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَرَحْمَتُهُ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ عَدَدَ الشَّوْکِ وَالشَّجَرِ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَالْوَبَرِ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ عَدَدَ الْحَجَرِ وَالْمَدَرِ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ عَدَدَ لَمْحِ الْعُیُونِ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ فِی اللَّیْلِ إِذَا عَسْعَسَ وَ[فِی‏] الصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ عَدَدَ الرِّیَاحِ فِی الْبَرَارِی وَالصُّخُورِ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ مِنَ الْیَوْمِ إِلَى یَوْمِ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ».
در این ماه مناسبت‌ها مهمی به چشم می‌خورند که عبارتند از:
اوّل ماه ذى‌الحجه؛ روز ولادت حضرت ابراهیم خلیل علیه‌السلام، روز ازدواج امیرمؤمنان على علیه‌السلام و حضرت صدیقه کبرى علیهاالسلام در سال دوم هجرى است.
روز هفتم ماه ذى‌الحجه؛ وفات امام محمد باقر علیه‌السلام
روز هشتم ماه ذى‌الحجه؛ این روز را روز «ترویه» مى‌نامند، «ترویه» در لغت به معناى سیراب کردن و آب ذخیره کردن است، در سابق که در عرفات آب نبود، حجاج روز هشتم آب براى وقوف در عرفات در روز نهم از مکه با خود مى‌بردند.
روز نهم ذى‌الحجه؛ روز عرفه است که روزى بسیار با فضیلت است و حاجیان آن روز را در صحراى عرفات به یاد خدا هستند، همچنین این روز مصادف است با سال روز شهادت حضرت مسلم بن عقیل(ع) در شهر کوفه
روز دهم ماه ذى‌الحجه؛ روز عید بزرگ قربان است که از اعیاد مهم اسلامى است.
روز پانزدهم ماه ذى‌الحجه؛ میلاد مسعود حضرت امام على النقى علیه‌السلام
روز هیجدهم ماه ذى‌الحجه؛ روز عید سعید غدیر، عید ولایت و امامت، از اعیاد مهم اسلامى است.
روز بیست و چهارم ماه ذى‌الحجه؛ روز «مباهله» است، همچنین در این روز حضرت امیرالمؤمنین على علیه‌السلامدر حال رکوع انگشتر خود را به سائل داد و آیه (إنَّما وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ) در همین رابطه نازل شد.
روز بیست و پنجم ماه ذى‌الحجه؛ روز نزول سوره «هَلْ أَتى» است.