چرا از ام كلثوم به اندازه اي كه از زينب ياد مي شود ياد نمي شود چرا فاطمه زهرا(س)به زينب (س)وصيت كردند نه به ام‏كلثوم؟ آيا ام‏كلثوم در كربلا حضور داشته ؟ » نام امّ‏كلثوم همواره، همراه با حادثه كربلا مطرح است. نام عاشورا و ام‏كلثوم، هميشه همديگر را تداعى مى‏كنند.
ام‏كلثوم از نظر سنّ و فضيلت، در رديف دوم قرار دارد. زينب كبرى در ميان دختران حضرت على(ع)، مقام اول را دارد و مقام دوم از آنِ ام‏كلثوم است(السيدة زينب، على محمد على دخيل، ترجمه آدينه وند، ص 22). ام‏كلثوم در سال ششم هجرى به دنيا آمد(السيدة زينب، على محمد على دخيل، ترجمه آدينه وند، ص 9). او را زينب صغرى مى‏گويند(منتهى‏الامال، ج 1، ص 351، چاپ هجرت).
ام‏كلثوم در سال 61 هجرى قمرى به كربلا آمد و در كربلا، روز عاشورا اسير شد. او در مدت اسيرى، بارها سخنرانى كرد و در آن سخنرانى‏ها به افشاگرى حكومت امويان پرداخت. در كوفه پس از سخنرانى او، همه‏ى مردم گريستند و حتى زنانِ حاضر در آن اجتماع، موهاىِ سر خود را پريشان كردند، خاك بر سر ريختند و سيلى به صورت زدند(بحارالانوار، ج 45، ص 112). و همين ام‏كلثوم بود كه خرماها را از دست كودكان آل محمد گرفت و گفت كه اى مردم كوفه زكات بر ما حرام است.
ام‏كلثوم، در شام وفات كرد و قبرش در قبرستان «باب‏الصغير» است (تاريخ و اماكن زيارتى و سياحتى سوريه، اصغر قائدان، ص 135، چاپ سوم، نشر مشعر، 1380 هجرى شمسى) (بحارالانوار، ج 45، ص 114)
ناگفته نماند در ميان امام زادگان برخي علاوه بر انتساب به خاندان پيامبر(ص) از مقام علمي بالايي نيز برخوردار بودند و تا مرز عصمت پيش رفته اند چنان که حضرت زينب کرسي تفسير قرآن داشتند و نقش محوري در سخنراني ها و پيام رساني نهضت عاشورا داشتند لذا به طور طبيعي شخصيت ديگران در کنار ايشان تحت الشعاع قرار مي گيرد اما خوب است تاريخ نگاران و سخنرانان حق همه شخصيت ها را ادا کنند و از آنان ياد کنند.
بايد توجه داشته باشيد كه حضرت زينب از نظر سن، فضل و كمال بزرگتر از ام‏كلثوم است و براى همين او را «زينب كبرا» و اين را «زينب صغرا» مى‏گويند. اين كه در متن سؤال بزرگتر بودن «ام كلثوم» را مسلم فرض كرده‏ايد، صحيح نيست. حضرت زينب كبرا در سال پنجم هجرى قمرى به دنيا آمده است و ام كلثوم در سال ششم هجرى قمرى متولد شده است. بنابراين حضرت فاطمه(س) به دو دليل به زينب(س) توجه داشت: يكى اين كه از نظر كمالات معنوى، مقام برترى داشت و دوم اين كه از نظر سن بزرگتر از ام كلثوم بود. البته‏ام‏كلثوم، بانوى بسيار والامقامى است و در كتاب‏هاى تاريخى و روايى همواره
مورد توجه بوده است و چنين نيست كه نامى از او برده نشود.
در اين كه‏ام كلثوم در كربلا حضور داشت ترديدى نيست. آن حضرت در سال 61 هجرى قمرى به همراه برادرش امام حسين(ع) به كربلا آمد و در كربلا به اسارت دشمن درآمد. در مدت اسارت سخنرانى‏ها و افشاگرى‏هايى كرد. يكى از سخنرانى‏هاى او، در كوفه بود. وقتى كه كاروان اسيران كربلا به كوفه وارد شد، جناب ام كلثوم سخنرانى تكان‏دهنده و افشاگرى ايراد كرد. سخنرانى آن جناب به اندازه‏اى مؤثر افتاد كه همه مردان و زنان حاضر گريستند. زنان از شدت گريه موهاى خود را پريشان كردند. سيلى به صورت زدند و خاك بر سر ريختند. همين ام كلثوم است كه خرماهايى را كه مردم كوفه به خاطر دلسوزى به بچه‏هاى كوچك كاروان اسيران به آنان داده بودند پس گرفت و به خود آنان برگردانيد و فرمود: زكات بر ما خاندان پيامبر حرام است. نام ام كلثوم در همه صحنه‏هاى كربلا به عظمت برده مى‏ شود و كلمه كربلا همواره نام او را تداعى مى‏ كند.
براى آگاهى بيشتر ر.ك:1- ريحانة‏الادب، ج 8، ص 324
2- تنقيح المقال، ج 3، ص