مداح و تاريخ
 
اگر بتوانيم "مداحي" را در چهار عنصر مهم خلاصه كنيم دو عنصر مهم و محتوايي آن "شناخت ادبيات" و "تسلط بر تاريخ" خواهد بود. در اين بخش درباره ي ارزش "شناخت تاريخ" و نحوه ي برخورد مداح با آن يعني شيوه هاي كاربرد "تاريخ" را در برنامه هاي مداحي سخن خواهيم داشت. يكي از عواملي كه بعد محتوايي كار مداحي را تكميل مي كند "بيان تاريخ اهل بيت" است . آري ! مداح در برنامه هاي خويش درصدد ارائه ي سيره ي اهل بيت (ع) است و اين سيره را بايد در "تاريخ" جست و جو كرد و آن را از صافي "مداحي و هنر" عبور دهد و به مستع انتقال دهد. در اين راه : اولاً بايد كتابهاي تاريخي را بشناسد و "مستندترين" و "قوي ترين" و "جامع ترين" آنها را مطالعه نمايد. به عبارت ديگر "مرجع شناسي" خود را در كار مداحي تقويت نمايد. دوماً : با مطالعه ي تاريخ اهل بيت، برميزان شناخت خويش از سيره ها و روشهاي اهل بيت در برخورد با دوست و دشمن بيفزايد. سوماً : در سيره ي اهل بيت (ع) تأمل كند و سعي نمايد "آگاهي" خويش را تا مرحله ي "باور" ارتقاء دهد. چهارماً : بتواند ميان نقلهاي تاريخي "صحيح" ، "مشكوك" و "غلط" تفاوت قائل شود. پنجماً : در انتقال تاريخ و سيره ي اهل بيت (ع)، اصل "بيان هنري" را در نظر داشته باشد، به عبارت ديگر از بيان تاريخ، ه صورت خشك،پرهيزكند و با شناخت "استعدادها"، "خلاقيتهاي فطري" خويش، سعي در ارائه ي مطالب تاريخي به صورت "ذوقي" و "هنري" داشته باشد. حال به پردازش چند راه كار درباره ي "استفاده ي صحيح از تاريخ در مداحي" و "بايد ها و نبايدهاي آن" در قالب 1- بهره هاي "مداح" از تاريخ اهل بيت (ع) . 2- شگردها و شيوه هاي مختلف انتقال تاريخ، بحث و بررسي خواهيم كرد:
 
1- بهره هاي مداح از تاريخ اهل بيت (ع) :
 
آنگاه كه مداح ، كتابهاي مستند تاريخي را شناخت و بهترين و جامع ترين آنها را انتخاب نمود، لازم است كتابها را از چند جنبه ي مختلف، مطالعه نمايد :
 
الف) مطالعه ي تاريخ اهل بيت و آگاهي از جنبه هاي مختلف آن از جمله :
-  سال تولد و شهادت ائمه ي اطهار (ع)  -  شناخت حوادثي كه در پيرامون زندگي ايشان رخ داده است - شناخت حاكم زمان و شيوه ي حكومت او . اين آشنايي ضمني و مختصر، كه همه ي آحاد مردم، لازم است از آن بهره مند باشند، مداح را در جريان كلّي زندگي ائمه ي اطهار قرار مي دهد و زمينه هاي ذهني براي تحليل و بررسي سيره ي ايشان را براي او فراهم مي نمايد.
 
ب ) جست و جو و تأمل در تاريخ، جهت شناخت سيره ي اهل بيت(ع)
 
 بي ترديد، تاريخ، خالي از حب و بغض نيست چرا كه بعضي تاريخ نگاران -  به جز برخي موارد- به دلايلي حقيقت را با غرض ها آلوده اند. به همين دليل نمي توان به همه ي آنچه در تاريخ مي خوانيم، اعتماد كنيم و لازم است براي درك حقيقت از ابزارهاي ديگري چون "كتاب خدا"، "سنت اهل بيت" و "عقل" كمك بگيريم و نقلهاي تاريخي در مورد اهل بيت (ع) را با اتكا به سه مورد ياد شده "قبول" يا "رد" كنيم البته از مداح انتظار نمي رود كه كار تخصصي يك پژوهشگر تاريخي را انجام دهد ! اما اين توقع به جا هميشه از او بوده و هست كه با تاريخ، برخورد معمولي نداشته باشد، آن را مو شكافي كند و به خواندن تاريخو روايت خشك آن اكتفا نكند. هر چه مداح در تاريخ تأمل كند و زواياي پنهان تاريخ را جست وجو كند و به مستمع خود انتقال دهد در تبليغ و تعالي فرهنگ شيعي، نقش مهم تري ايفا كرده است . اتفاقاً "فلسفه ي مداحي " نيز در همين جا، مفهوم مي يابد و رخ مي نمايد. به راستي آئين مداحي، چيزي جز بيان تاريخ مبارزات و جبهه گيري ها يا سكوت و خانه نشيني هاي ائمه اطهار(ع) مي باشد؟! اين حقيفتي است كه "مداح" با معرفي اهل بيت(ع) و دوستان و دشمنان ايشان، شرح تظلّم و دادخواهي يا مبارزاتشان، سعي در انتقال فرهنگ و سيره ي اهل بيت (ع) دارد و اين انتقال به صورتي "هنري" است . مسلّماً در اين مسير، وظيفه ي مداح، به عنوان يك "رسانه ي تبليغي" -  كه بر فكر و روان مخاطب اثر گذار است - فراتر از حد مطالعه ي يك جزوه شعر و حفظ كردن آن براي يكي دو مجلس مداحي است! آري ! براي رسيدن به هدف مطلوب، لازم است ذهن او آمادگي لازم براي "تحليل تاريخ" را بيابد و با شگردهاي مختلف "انتقال تاريخ" به صورت "هنري" آشنا شود.
 
2- شگردها و شيوه هاي مختلف انتقال تاريخ :
 
الف) تحليل تاريخ: اگر چه اين نام - تحليل تاريخ - به ظاهر پر طمطراقي است اما در حقيقت براي مداحان اهل بيت (ع) كه دائم با تاريخ زندگاني و سيره ي زندگاني ائمه اطهار(ع) سرو كار دارند، كار مشكلي نيست. مشكل، آنگاه ايجاد مي شود كه يك مداح - خداي ناكرده - خود را بي نياز از مطالعه بداند و بي نياز از مطالعه بداند و به دلايلي دست از مطالعه كشيده ، انس خود را كتاب ، مطالعه و تأمل در تاريخ از دست بدهد و يا اصلاً مطالعه ي تاريخ را كاري عبث و بيهوده بشمارد و به تكرار مواردي بپردازد كه ديگران زحمت كشيده و به دست آورده اند.... در اين حالت، مداح، زمينه ي جست و جو و انگيزه ي يافتن حقيقت تاريخ را از دست مي دهد و طبعاً كار بدون انگيزه، مشقّت بار و رنج آور است! ساده ترين شيوه ي تحيليل تاريخ  -  پس از تأمل و دقّت در اجزاء و ابعاد پنهان آن - شيوه ي "مقايسه" است. با اين شگرد، به راحتي مي توان از تاريخ، نتايج در خورد توجهي گرفت و برداشتهاي متنوع و جالبي درموضوعات اجتماعي، اخلاقي و ... بدست آورد.