نام كسانى كه در كربلا در ركاب امام حسين عليه السّلام به شهادت رسيدند و توضيح مختصرى درباره هر يك ، در جاى مناسب هر كدام در اين كتاب (به ترتيب الفبا) آمده است . در اينجا فهرستى از همه آنان را يكجا بر اساس نقل كتاب ((انصارالحسين )) مى آوريم .

در كتاب ياد شده ، دو جدولِ نام است . يكى نامهايى كه در زيارت ناحيه مقدسه و نيز در منابع ديگرى همچون رجال شيخ ، يا رجال طبرى آمده است . اين جدول كه نام 82 نفر را در بر دارد چنين است : اسلم تركى ، انس بن حارث كاهلى ، انيس بن معقل اصبحى ، امّ وهب ، بُريربن خضير، بُشيربن عمر حضرمى ، جابربن حارث سلمانى ، جبلّة بن على شيبانى ، جُنَادَة بنِ حارثِ انصارى ، جندب بن حجير خولانى ، جون مولى ابوذر غفارى ، جوين بن مالك ضبعى ، حبيب بن مظاهر، حجّاج بن مسروق ، حرّبن يزيد رياحى ، حلاس بن عمرو راسبى ، حنظلة بن اسعد شبامى ، خالدبن عمروبن خالد، زاهر مولى عمروبن حمق خزاعى ، زهيربن بشر خَثعمى ، زهيربن قين بجلى ، زيدبن معقل جعفى ، سالم مولى بنى المدينه كلبى ، سالم مولى عامربنِ مسلمِ عبدى ، سعدبن حنظله تميمى ، سعدبن عبداللّه ، سعيدبن عبداللّه ، سواربن منعم بن حابس ، سويدبن عمرو خثعمى ، سيف بن حارث بن سريع جابرى ، سيف بن مالك عبدى ، حبيب بنِ عبداللّه نهشلى ، شوذب مولى شاكر، ضرغامة بن مالك ، عابس بن ابى شبيب شاكرى ، عامربن حسان بن شريح ، عامربن مسلم ، عبدالرحمان بن عبدالرحمان بن عبداللّه ارحبى ، عبدالرحمان بن عبد ربّه انصارى ، عبدالرحمان بن عبداللّه بن يزيد عبدى ، عبيداللّه بن يزيد عبدى ، عمران بن كعب ، عماربن ابى سلامه ، عماربن حسان ، عمروبن جناده ، عمربن جندب ، عمروبن خالد ازدى ، عمربن خالد صيداوى ، عمروبن عبداللّه جندعى ، عمروبن ضبيعه ، عمروبن قرضه ، عمربن قرضه ، عمربن عبداللّه ابوثمامه صائدى ، عمروبن مطاع ، عميربن عبداللّه مذحجى ، قارب مولى الحسين عليه السّلام ، قاسطبن زهير، قاسم بن حبيب ، قرّة بن ابى قره غفارى ، قعنب بن عمر، كردوس بن زهير، كنانة بن عتيق ، مالك بن عبدبن سريع ، مجمع بن عبداللّه عائذى ، مسعودبن حجّاج و پسرش ، مسلم بن عوسجه ، مسلم بن كثير، منجح مولى الحسين عليه السّلام ، نافع بن هلال ، نعمان بن عمرو، نعيم بن عجلان ، وهب بن عبداللّه ، يحيى بن سليم ، يزيدبن حصين همدانى ، يزيدبن زياد كندى ، يزيدبن نبيط.

جدول دوم ، اسامى كسانى است كه در منابع متاءخّرترى مانند زيارت رجبيّه ، ((مناقب )) ابن شهر آشوب ، ((مثيرالا حزان )) يا ((لهوف )) آمده است كه عبارتند از: (29 نفر) ابراهيم بن حصين ، ابوعمرو نهشلى ، حمادبن حماد، حنظلة بن عمرو شيبانى ، رميث بن عمرو، زائدبن مهاجر، زهيربن سائب ، زهيربن سليمان ، زهيربن سليم ازدى ، سلمان بن مضارب ، سليمان بن سليمان ازدى ، سليمان بن عون ، سليمان بن كثير، عامربن جليده (يا: خليده )، عامربن مالك ، عبدالرحمان بن يزيد، عثمان بن فروه ، عمربن كناد، عبداللّه بن ابى بكر، عبداللّه بن عروه ، غيلان بن عبدالرحمان ، قاسم بن حارث ، قيس بن عبداللّه ، مالك بن دودان ، مسلم بن كناد، مسلم مولى عامربن مسلم ، منيع بن زياد، نعمان بن عمرو، يزيدبن مهاجر جعفى .

از نظر سن و سال ، تعدادى از اين شهدا جوان بودند. نام اين جوانان شهيد در ركاب حسين عليه السّلام از بنى هاشم و ديگران اينهاست : على اكبر، عباس بن على ، قاسم ، عون بن على ، عبداللّه بن مسلم ، عون و محمد (پسران زينب كبرى )، وهب ، عمروبن قرظه ، بكيربن حرّ، عبداللّه بن عمير، نافع بن هلال ، سيف بن حارث ، اسلم ، عمروبن جناده ، مالك بن عبد و... .

ستايش عظيمى را كه سيدالشهدا عليه السّلام شب عاشورا از ياران خويش كرد، نام آنان را جاويدان و مقامشان را جلوه گر ساخت . آنجا كه فرمود: من اصحابى شايسته تر و بهتر از ياران خود نمى شناسم ((فَاِنِّى لا اَعْلَمُ اصحابا اَوْلى وَ لا خَيرا مِن اَصحابى وَلا اَهلَبيتٍ اَبَرَّ وَلااءَوْصَلَ مِن اَهلِبَيتِى ، فَجَزاكُمُ اللّهُ عَنّى جَميعا خَيرا)).(92) در زيارت ناحيه مقدسه هم امام زمان عليه السّلام به آنان اينگونه سلام داده است : ((السَّلامُ عَلَيكُم يا خَيرَ اَنصار ...)).

در توصيف آن شيرمردان عارف ، بسيار سخن مى توان گفت . از زبان دشمن هم مى توان حقايق را شناخت . به مردى كه روز عاشورا همراه عمر سعد در كربلا شركت داشته ، گفتند: واى بر تو! آيا ذريّه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله را كشتيد؟ گفت : ...اگر تو شاهد چيزى بودى كه ما ديديم ، تو هم همچون ما مى كردى . گروهى بر ما تاختند كه دستهاشان بر قبضه شمشيرها بود، همچون شيران خشمگين ، سواران را از چپ و راست درهم مى نورديدند و خويش را به كام مرگ مى افكندند. نه امان مى پذيرفتند، نه علاقه به مال داشتند و نه چيزى مى توانست مانع ورودشان بر بركه هاى مرگ گردد! اگر اندكى از آنان دست برمى داشتيم ، جان همه سپاه را مى گرفتند. اى بى مادر، پس ‍ مى خواستى چه كنيم ؟!...(93) براى آشنايى با برخى فضايل آنان ، كه حواريّين امام حسين عليه السّلام بودند، رجوع كنيد به ((منتخب التواريخ ))، ص 245 تا 255 كه بيست و شش فضيلت براى آنان برشمرده است ، از جمله : رضايت از خدا، با وفاترين اصحاب ، ثبت بودن نامشان در لوح محفوظ، برتر بودن مقامشان از همه شهدا، همّت والا با عدّه كم ، توفيق بازگشت به دنيا در عصر رجعت ، معروف بودنشان در آسمانها، شوق شهادت در ركاب امام حسين عليه السّلام ، ياران واقعى دين خدا، وارستگى و زهد و عبادت ، دفن در سرزمين مقدّس كربلا و... . همين فضيلتهاست كه آنان را محبوب دلها ساخته و در دنيا و آخرت ، مورد غبطه جهانيانند. قبر شهداى كربلا همه يكجا در حرم سيدالشهدا عليه السّلام است .

شهداى بنى هاشم :

تعداد 17 نفر از شهداى كربلا كه شهادتشان اجماعى است ، عبارتند از: على بن الحسين الا كبر، عباس بن على بن ابى طالب ، عبداللّه بن على بن ابى طالب ، جعفربن على بن ابى طالب ، عثمان بن على بن ابى طالب ، محمدبن على بن ابى طالب ، عبداللّه بن حسين بن على ، ابوبكربن حسن بن على ، قاسم بن حسن بن على ، عبداللّه بن حسن بن على ، عون بن عبداللّه بن جعفر، محمدبن عبداللّه بن جعفر، جعفربن عقيل ، عبدالرحمن بن عقيل ، عبداللّه بن مسلم بن عقيل ، عبداللّه بن عقيل ، محمدبن ابى سعيدبن عقيل .(90) نام ده نفر ديگر نيز نقل شده كه البته يقينى نيست ، آنان عبارتند از: ابوبكربن على بن ابى طالب ، عبيداللّه بن عبداللّه بن جعفر، محمدبن مسلم بن عقيل ، عبداللّه بن على بن ابى طالب ، عمربن على بن ابى طالب ، ابراهيم بن على بن ابى طالب ، عمربن حسن بن على ، محمدبن عقيل و جعفربن محمدبن عقيل .(91)

فرهنگ عاشورا

تاءليف : جواد محدّثى