انتظار صحیح و آثار آن
انتظار صحیح و سازنده «بهترین عمل نزد خداوند»[1] و «با فضیلت ترین عبادت است»[2] و انسان منتظر «از اهل هر زمان فاضل ترند».[3]
انتظار صحیح و سازنده انواع فراوانى دارد كه به ذكر چند نمونه آن، بسنده مى شود:

1 - انتظار سازنده، عامل حركت
انتظار به معناى امید و آرزو است،[4] بدون تردید امید و آرزو در زندگى انسان از مؤثرترین عامل تحرك است. جوهره این امیدوراى، همان «خوشبینى» نسبت به آینده بشر و پشتوانه آن نوید حتمى خداوند به پیروزى مستضعفان و صالحان است. قرآن فرموده: «ما مى خواستیم بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روى زمین قرار دهیم»[5] و نیز چنین آمده: «ما پس از «تورات» در كتاب «زبور» چنین نوشتیم كه در آینده، صالحان و پاكان وارثان زمین خواهند بود».[6]
امامان معصوم(علیه السلام) نیز به امیدوارى و انتظار فرج تشویق و از یأس و ناامیدى برحذر داشته است. امام على(علیه السلام) فرموده اند:
«انتظار فرج داشته باشید و مأیوس و نومید از لطف و رحمت خدا نگردید».[7]
اگر پیكارگران موحد و ظلم ستیز، عنصر توان بخش و انرژى زاى «امید» را از صحنه ى زندگى خود بردارند، انگیزه اى براى ادامه ى این جهاد مقدس نخواهند داشت، زیرا پافشارى را در مسیرى كه به شك منتهى مى شود غیرعقلانى مى یابند.[8]
قرآن فرموده است: «از رحمت خدا مأیوس نشوید، كه تنها گروه كافران از رحمت خدا مأیوس مى شوند».[9]
یأس و ناامیدى بزرگترین مسلخى است كه ابلیس براى ذبح نمودن همه ى حیثیت ها و فضیلت هاى انسانى، فراراه آدمى تهیه كرده است. ناامیدى یعنى وداع گفتن با سرالاسرار آفرینش آدمى كه همان پیمودن چرخه تكامل است.
انتظار سازنده، چلچراغ امیدى دهلیزهاى بى فروغ قلب هاى انسان منتظر را آذین كرده و آنرا گذرگاه احساس، جهاد، تحرك، مقاومت و ایثار و شهادت مى سازد.
بنابراین، «انتظار، پیوند و قرابت برجسته اى با حركت دارد» حركت، از برایندهاى انتظار، و انتظار از جهت دهنده هاى حركت است.[10]

2 - انتظار سازنده اصلاح طلبى و ظلم ستیزى
انسان منتظر باید درراه اصلاح خود و جامعه، استقرار عدالت و رفع ظلم و تعدى تلاش ورزد آن كه منتظر مصلح جهانى است خود باید صالح و مصلح باشد.
در اسلام، تأكید فراوانى بر لزوم مبارزه با هر گونه فساد اخلاقى، سیاسى و اجتماعى وارد شده است كه در قالب امر به معروف و نهى از منكر تقنین شده است.
امر به معروف و نهى از منكر از منظر فقه اسلامى وظیفه شرعى و همگانى است. نتیجه مستقیم انجام این فریضه «اصلاح» و مجرى آن «مصلح» نامیده مى شود براى درك اهمیت این اصل اسلامى، به ذكر یك آیه و حدیث بسنده مى كنیم:
قرآن مى فرماید: «شما بهترین امتى هستید كه براى انسان ها پدیدار شده است (چه اینكه) امر به معروف و نهى از منكر مى كنید و به خدا ایمان دارید».[11]
رسول خدا فرمودند: «باید امر به معروف و نهى از منكر كنید وگرنه خداوند بدترین و شریرترین شما را بر نیكان و پاكانتان چیره فرموده و دعاى خوبانتان را مستجاب و روا نگرداند».[12]
«رضا و خشنودى حضرت مهدى(عج) در آن است كه «معروف» عملى شود و منكر ترك گردد» بنابراین انسان منتظر نباید در این باره بى تفاوت باشد.
خود حضرت در روزگار ظهور، بزرگترین امركننده به معروف و نهى كننده ى از منكر است جامعه منتظر، قطعاً خشنودى و رضایت حضرت مهدى(عج) را مى خواهد و به او اقتدا مى كند و براى اقامه احكام خدایى، تنبلى و بى تفاوتى را از خویشتن دور مى سازند.[13]

3 - انتظار سازنده، نگهبان ایمان
یكى از ابعاد تكلیف بزرگ در روزگار انتظار، حفظ دین و نگهبانى مرزهاى عقیدتى است، باید فروغ ایمان و نور یقین در دل و جان مردم محفوظ باشد و جان و دل نوجوان در برابر تابش اعتقادات حقه قرار گیرد و ایمان جزء وجود آنان و چون خون سراسر وجودشان را گرم نماید و جوهر حیات آنان باشد.
در عصر انتظار، باید در برابر شبهات شیاطین پنهان و آشكار، مقاومت كرد و آنها را از ذهن ها زدود. حفظ و گسترش اعتقاد دینى و شناخت آن در روزگار متصل به ظهور، مفیدتر بلكه لازم تر است. زیرا تنها دارندگان عقیده و عمل در حوادث پیش از ظهور غرق و گم نمى شوند و دچار تردید نمى گردند. باید تا هنگام ظهور امام مهدى(عج) اعتقادات صحیح و عمل صالح در مردم منتظر حفظ گردد در احادیث از اهمیت ایمان در عصر غیبت چنین یاد شده است:
پیامبر اكرم(صلى الله علیه وآله) فرموده اند:
«شمایان اصحاب منید. لیكن برادران من مردمى أند كه در آخرالزمان مى آیند. آنان به نبوت و دین من ایمان مى آورند با اینكه مرا ندیده اند... هر یك از آنان اعتقاد و دین خویش را با هر سختى نگاه مى دارند، چنانكه گویى درخت خار مغیلان را در شب تاریك با دست پوست مى كنند یا آتش پردوام چوب راغ را در دست نگاه مى دارند. آن مؤمنان، مشعلهاى فروزانند در تاریكیها. خداوند آنانرا از آشوبها تیره و تار(آخر الزمان) نجات خواهد داد».[14]
امام زین العابدین(علیه السلام) خطاب به ابوخالد كابلى فرموده اند:
«اى ابوخالد! مردمانى كه در روزگار غیبت به سر مى برند و معتقدند و منتظر، از مردمان همه زمان ها افضل اند. زیرا كه خداى متعال به آنان خرد و فهم و معرفتى داده است كه غیبت امام براى آنان مانند حضور است (یعنى با اینكه در عصر غیبت بسر مى برند و امام را نمى بینند، از نظر ایمان و تقوى و پایدارى گویى در زمان ظهور بسر مى برند و امام خود را مى بینند) این مردم را خداوند مانند سربازان پیكارگر صدر اسلام قرار داده است همانان كه در ركاب پیامبر(صلى الله علیه وآله) شمشیر مى زدند و پیكار مى كردند. آنانند اخلاص پیشگان حقیقى و آنانند شیعیان واقعى و آنانند كه (در نهان و عیان) مردم را به دین خدا دعوت مى كنند».[15]
این ایمان و باور، باید در جامعه باشد و تا زمان ظهور بماند.

4 - انتظار سازنده، عامل مقاومت و بقاى تشیع
انتظار سازنده، از بزرگترین عوامل مقاومت و پایدارى است و از آن جهت كه مسلمانان و به ویژه شیعیان را در برابر ظلمها، فسادها و... ثابت و پابرجا نگه مى دارد و به آنان دل و جرأت مى دهد تا در برابر دشمنان اسلام مقاومت و ایستادگى كنند و در عقیده خود محكم و استوار و ثابت قدم بمانند سرمایه روحى بزرگى براى منتظران است.[16]
«جیمز دارمستتر» شرق شناس و زبان دان معروف فرانسوى نیز انتظار را عامل مقاومت و بقاى تشیع دانسته است:
«در حلّه كه نزدیك بغداد است همه روزه پس از نماز عصر صدنفر سوار با شمشیر برهنه مى رفتند و ار حاكم شهر اسبى با زین و برگ مى ستاندند و... فریاد مى زدند كه اى صاحب الزان! بیرون بیا».
وى مى گوید:
«قومى را كه با چنین احساسات پرورش یافته است مى توان كشتار كرد اما مطیع نمى توان ساخت».[17]
در طول تاریخ حیات پرافتخار تشیع، مهم ترین عاملى كه شیعیان را در برابر حكومت هاى جور و ستم از زوال و انقراض نگه داشته است مسأله انتظار و عقیده به ظهور حضرت مهدى(عج) بوده است. آیه الله صافى فرموده اند:
«پس از رحلت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) و شهادت امیر المؤمنین و سید الشهداء تا امروز ریشه تمام حركات و نهضت هاى شیعه و مسلمین علیه باطل و استعمارگران، همین فلسفه اجتماعى انتظار عقیده به ادامه مبارزه حق و باطل تا پیروزى مطلق بوده است».[18]

5 - انتظار سازنده، آراستگى به عدالت
انسان منتظر باید به زیور عدالت، تقوى و پارسایى آراسته باشد. استاد حكیمى مى گوید:
«منتظران ظهور مهدى كه در انتظار حكومت عدل جهانى به سر مى برند، باید پیوسته، نمونه عدل و عدل طلبى باشند».[19]
اگر فردى با اجتناب از معاصى و رعایت تقواى الهى، بتواند ملكه ى عدالت را در خود پدید آورد و با ایجاد تعادل در میان قواى نفسانى خود، اركان حیات اخلاقى را در وجود خود نهادینه سازد، آنگاه مى تواند در عصر ظهور كه عصر استقرار عدل ناب و مطلق است خویشتن را با شرایط نوین تمدن توحیدى مهدوى هماهنگ سازد. در غیر این صورت هاضمه ى شخصیت فرد، قدرت جذب مؤلفه هاى فرهنگِ عدالت محور دولت مهدى را نخواهد داشت.

پی نوشتها :

[1] - محمد باقر مجلسى، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ج 52، ص 126.
[2] - معجم احادیث الامام المهدى(عج)، تألیف و نشر مؤسسه المعارف الاسلامى، ج 1، ص 268.
[3] - لطف الله صافى گلپایگانى، منتخب الاثر، ف 2، ب 24، ح 1.
[4] - سید اسدالله هاشمى شهیدى، ظهور حضرت مهدى(عج) از دیدگاه اسلام و مذاهب جهان، مسجد مقدس جمكران، 1380، ص 204.
[5] - قصص / 4.
[6] - انبیاء / 106 - 105.
[7] - محمد باقر مجلسى، پیشین، ص 123.
[8] - دكتر محمد جواد باهنر، فرهنگ انقلاب اسلامى، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، چاپ دهم، 1372 هـ ش، ص 346 - 349.
[9] - یوسف / 87.
[10] - فصلنامه انتظار، مركز تخصصى مهدویت، سال دوم، شماره 6، زمستان 1381، ص 96.
[11] - آل عمران / 110.
[12] - صادق احسانبخش، آثار الصادقین، انتشارات دار القلم، قم، 1366، ج 1، ص 125، ح 22.
[13] - محمد رضا حكیمى، خورشید مغرب، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، ص 272.
[14] - محمد باقر مجلسى، پیشین، ص 124.
[15] - محمد باقر مجلسى، پیشین، ج 25، ص 122.
[16] - سید اسدالله هاشمى شهیدى، ظهور حضرت مهدى از دیدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان، پیشین، ص 224.
[17] - دارمستتر، مهدى ازصدر اسلام تا قرن 13 هجرى، ترجمه محسن جهان سوز، ص 39، 79.
[18] - لطف الله صافى گلپایگانى، امامت و مهدویت، دفتر انتشارات اسلامى، 1365، ج 1، ص 353.
[19] - محمد رضا حكیمى، خورشید مغرب، پیشین، ص 280. اسماعيل دانش- مركز مطالعات و پژوهش هاي فرهنگي حوزه علمي