شأن نزول آیه ۸۶ سوره هود: «بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ» حضرت مهدی(عج) است، مگر ایشان در زمان رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم وجود داشتند و شناختی از آن حضرت بوده که چنین آیهای نازل شده است.
پاسخ:
منظور از شأن نزول واقعه خاص، فرد معین یا سؤال بخصوصی است که آیه در مورد آن نازل شده است و اصطلاح شأن نزول درباره آیه فوق نسبت به حضرت مهدی (عج) صحیح نیست؛ چرا که این آیه از فرمایشات حضرت شعیبعلیه السلام خطاب به قوم خود است. اما آن چه درباره نسبت آیه با امام مهدی (عج) وجود دارد و باعث شهرت آن در محافل و منابر نسبت به آن حضرت شده است، بحث انطباق مفهومی آیه و تطبیق یکی از مصادیق آیه بر فردی است که با تفسیر آیه سازگار است.
زیرا «بقیه» به معنای باقی مانده است و مراد از آن سودی است که به فروشنده میرسد، یعنی آن چه بعد از پایان معامله برایش باقی می ماند و آن را در راه حوائج خود خرج میکند. و مراد آیه این است که سودی که از طرف خدا برای شما باقی مانده و خدا از طریق فطرت خودتان شما را بدان راهنمایی کرده؟ اگر مؤمن باشید، برای شما بهتر از مالی است که از راه کم فروشی و کم کردن پیمانه و ترازو تصاحب میکنید.
تفسیر نمونه، با عبارت گویاتری «بقیه اللَّه» را چنین معنا کرده است: هر موجود نافعی از طرف خداوند که برای بشر باقی مانده و مایه خیرو سعادت او گردد، «بقیة اللَّه» محسوب میشود۱ از این رو، امام زمان علیه السلام که وجود شریفشان مایه بیشترین خیر و برکت برای جامعه بشری است، یکی از بهترین مصادیق آیه مبارکه است. به قول یکی از قرآن پژوهان معاصر، آیههای قرآن دارای مفاهیم جامع هستند و در عصرهای بعد میتوانند بر مصداقهای کلیتر و وسیعتر تطابق داشته باشند.
برای کاملتر شدن پاسخ، خوب است به نظر یکی از دانشمندان اهل سنت نیز توجه نمایید:
شبلنجی دانشمند شافعی، روایتی را نقل کرده که هنگامی که (مهدی) قیام کند، بر کعبه تکیه زند و ۳۱۳ تن از پیروانش نزد او گرد آیند. پس اولین چیزی که میگوید، این آیه است: «بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ».
سپس میفرماید: منم «بقیة اللَّه» و خلیفه او و حجت خدا بر شما. پس از آن، کسی بر آن حضرت سلام نمیکند، مگر این که میگوید: «السلام علیک یا بقیةاللَّه فی ارضه»؛ سلام بر تو ای باقی گذارده خدا در زمینش.۲
بنابراین، گرچه مفاد این آیه، از سخنان حضرت شعیبعلیه السلام خطاب به قوم خود است، امّا مصداق اکمل آن وجود شریف حضرت صاحب الامر (عج) است.
۱٫تفسیر نمونه، ج ۹ ص ۲۰۴٫
۲٫ملامحسن فیض کاشانی، تفسیر صافی، ج ۲، ص ۴۶۸٫
تنظیم: جهرمی زاده_دین و اندیشه تبیان
نظر خود را اضافه کنید.